Rozdział I: EUROPEJCZYCY ODKRYWAJĄ ŚWIAT

1.

Społeczeństwo późnego średniowiecza

• zna postacie: Jana Husa i Jana Gutenberga

• zna pojęcia: społeczeństwo stanowe, danina, dziesięcina, heretyk, autorytet, język łaciński, języki narodowe

• potrafi wymienić cztery stany średniowieczne

• wie, jaka była rola Kościoła
w średniowieczu

• charakteryzuje wpływ Jana Husa i Jana Gutenberga na zmianę światopoglądu ludzi epoki średniowiecza

• wyjaśnia, czym zajmowali się przedstawiciele poszczególnych stanów

• ocenia, jaki wpływ na myślenie i życie Europejczyków miało wynalezienie druku

• postacie: Jan Hus, Jan Gutenberg

• zagadnienia: społeczeństwo stanowe, danina, dziesięcina, sytuacja
w Kościele katolickim, heretyk, wynalezienie druku, zmiana sposobu myślenia, język łaciński, języki narodowe

CM, R

1

2.

Wielkie odkrycia geograficzne

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 1492 r. i 1498 r.

• zna postacie: Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba i Ferdynanda Magellana

• wymienia przyczyny odkryć geograficznych

• wie, jak średniowieczni Europejczycy wyobrażali sobie świat

• wymienia głównych odkrywców i ich dokonania, podejmuje próbę uporządkowania tych informacji w postaci tabeli

• wskazuje na mapie nowo odkryte lądy oraz trasy, które przebyli Vasco da Gama, Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan

• wyjaśnia wpływ odkryć geograficznych na wyobrażenia ludzi o świecie

• potrafi wytłumaczyć, dlaczego podbój kosmosu można porównać do odkryć geograficznych

• na podstawie różnych źródeł sporządza notkę biograficzną Krzysztofa Kolumba

• postacie: Vasco da Gama, Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan

• daty: 1492 r., 1498 r.

• zagadnienia: przyczyny odkryć geograficznych, wyobrażenia ludzi epoki średniowiecza
o świecie, opłynięcie Afryki, odkrycie drogi morskiej do Indii, odkrycie Ameryki, udowodnienie kulistości Ziemi przez Magellana, kierunki wypraw odkrywczych, współczesne odkrycia – podróże w kosmos

CM

1

3.

Skutki odkryć geograficznych

• zna postać Hernana Corteza

• wymienia pozytywne
i negatywne skutki odkryć geograficznych

• wie, jakie ludy podbili konkwistadorzy

• opisuje na podstawie ilustracji w podręczniku zajęcia Inków

• wskazuje na mapie obszary zajmowane przez Azteków, Majów i Inków

• wyjaśnia znaczenie kolonii dla państw europejskich

• wymienia państwa, które brały udział w odkryciach geograficznych

• formułuje proste wnioski dotyczące niewolnictwa

• postać: Hernan Cortez

• zagadnienia: cywilizacje Azteków, Majów i Inków, konkwistadorzy, zniszczenie kultury Indian, misjonarze, plantacje, niewolnicy, pozytywne i negatywne skutki odkryć geograficznych, towary kolonialne

CM

1

4.

Renesans – powrót do starożytności

• zna postacie: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Mikołaja Kopernika, Mikołaja Reja, Zygmunta Starego

• zna pojęcia: renesans, humanizm

• wie, na czym polega teoria Mikołaja Kopernika

• na podstawie ilustracji
w podręczniku wymienia cechy charakterystyczne budowli renesansowych

• wyjaśnia, czym charakteryzowała się epoka renesansu

• wymienia co najmniej dwa dzieła twórców renesansu

• wyjaśnia znaczenie pojęć: humanizm, mecenat

• na podstawie dodatkowych informacji sporządza notkę biograficzną wybranego twórcy renesansu

• postacie: Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Mikołaj Rej, Mikołaj Kopernik, Zygmunt Stary

• zagadnienia: renesans, humanizm, cechy sztuki renesansowej, teoria Mikołaja Kopernika, mecenas, języki narodowe

R, CM

1

5.

Reformacja w Europie

• zna i zaznacza na osi czasu datę 1517 r.

• zna postacie: Marcina Lutra
i Jana Kalwina oraz głoszone przez nich poglądy

• wymienia główne wyznania protestanckie w Europie

• wie, jakie są podstawowe zasady wiary wyznań ewangelickich

• wskazuje na mapie Europy kraje, w których przyjęto protestantyzm

• wyjaśnia przyczyny i skutki reformacji

• rozumie, na czym polegała kontrreformacja oraz czym był zakon jezuitów

• opisuje na podstawie fotografii w podręczniku wnętrze kościoła protestanckiego

• wyszukuje informacje na temat wyznań i religii obecnych
w najbliższej okolicy

• podaje na podstawie aktualnych wiadomości ze świata jeden przykład łamania prawa do wolności wyznania

• data: 1517 r.

• postacie: Marcin Luter, Jan Kalwin

• zagadnienia: reformacja, wyznania ewangelickie, luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, reforma Kościoła, wojny religijne, kontrreformacja, jezuici, tolerancja, współczesne prawo człowieka do własnych poglądów i wyznawanej religii

CM, R

1

*  
Jak żyli dawni mieszkańcy Ameryki?

• wie, skąd pochodzą informacje na temat życia dawnych mieszkańców Ameryki

• opowiada o życiu i zajęciach plemion indiańskich

• opisuje okoliczności pojawienia się Indian
w Ameryce

• przedstawia wierzenia Indian

• zagadnienia: Ameryka prekolumbijska, pierwsi ludzie w Ameryce, zajęcia
i wierzenia
w społeczeństwach prekolumbijskich

CM

1

Rozdział II: W RZECZPOSPOLITEJ SZLACHECKIEJ

1.

Demokracja szlachecka

• zna pojęcia: szlachta, przywilej, sejm walny, herb

• opisuje na podstawie infografiki z podręcznika zmiany wyglądu domów szlacheckich

• wymienia zajęcia szlachty

• wymienia różne grupy stanu szlacheckiego

• tłumaczy, na czym polegała przemiana rycerstwa w stan szlachecki

• wyjaśnia, czym była demokracja szlachecka

• tłumaczy przyczyny gospodarczej potęgi szlachty

• wyciąga proste wnioski dotyczące różnic pomiędzy demokracją szlachecką a demokracją współczesną

• zagadnienia: szlachta, wzrost znaczenia gospodarczego Polski, dwór szlachecki, przywileje, sejm walny, demokracja szlachecka, podział szlachty polskiej, herb

PO

1

2.

Rzeczpospolita Obojga Narodów

• wskazuje i zaznacza na osi czasu daty: 1569 r. i 1573 r. oraz wie, jakich wydarzeń one dotyczą

• wymienia postanowienia unii lubelskiej na podstawie tabeli
z podręcznika

• wskazuje na mapie obszar Rzeczpospolitej Obojga Narodów

• wymienia narodowości żyjące w granicach Rzeczpospolitej Obojga Narodów

• wymienia współczesne mniejszości narodowe w Polsce

• ocenia pozytywne i negatywne skutki unii lubelskiej

• wskazuje na mapie skupiska wyznawców różnych religii w XVI-wiecznej Rzeczpospolitej

• omawia, co zagwarantowała szlachcie konfederacja warszawska

• charakteryzuje prawa mniejszości narodowych we współczesnej Polsce

• postacie: Zygmunt II August

• daty: 1569 r., 1573 r.

• zagadnienia: unia lubelska, Rzeczpospolita Obojga Narodów, narody, religie i wyznania Rzeczpospolitej, tolerancja religijna, konfederacja warszawska, mniejszości narodowe we współczesnej Polsce

PO

1

3.

Wolna elekcja

• lokalizuje na osi czasu datę 1573 r. i wie, co ona oznacza

• zna postacie: Henryka Walezego, Stefana Batorego

• zna pojęcie: wolna elekcja i na podstawie ilustracji
z podręcznika umie opisać jej przebieg

• podaje najważniejsze dokonania Stefana Batorego

• wskazuje różnice pomiędzy artykułami henrykowskimi
a pacta conventa

• dokonuje oceny wprowadzenia wolnej elekcji dla przyszłości Rzeczpospolitej

• przedstawia na podstawie podręcznika i innych źródeł informacje na temat wyboru prezydenta Polski

• data: 1573 r.

• postacie: Henryk Walezy, Stefan Batory

• zagadnienia: wolna elekcja, sejm elekcyjny, artykuły henrykowskie, pacta conventa, wojna
z Rosją o Inflanty, panowanie Stefana Batorego, współczesne wybory prezydenckie w Polsce

CM, PO

1

4.

Pod rządami Wazów

• wskazuje i zaznacza na osi czasu daty: 1648 r., 1655 r.
i 1660 r. oraz wie, z jakimi wydarzeniami się one wiążą

• zna postacie: Zygmunta III Wazy, Bohdana Chmielnickiego, Jana Kazimierza, Stefana Czarnieckiego

• wymienia państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII w. i wskazuje je na mapie

• opisuje przebieg „potopu” szwedzkiego

• przedstawia przyczyny i skutki wojen XVII-wiecznych

• na podstawie podręcznika
i innych źródeł tworzy proste drzewo genealogiczne dynastii Wazów

• omawia rolę Stefana Czarnieckiego w czasie wojny ze Szwecją

• wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew w XVII w.

• daty: 1648 r., 1655 r., 1660 r.

• postacie: Zygmunt III Waza, Bohdan Chmielnicki, Jan Kazimierz, Stefan Czarniecki

• zagadnienia: dynastia Wazów, wojny Rzeczpospolitej
w XVII w., „potop” szwedzki, obrona Jasnej Góry

CM, PO

1

5.

Odsiecz Wiednia

• lokalizuje na osi czasu daty: 1674 r. i 1683 r. oraz wie,
z jakimi wydarzeniami je kojarzyć

• zna postać Jana III Sobieskiego

• wskazuje na mapie imperium osmańskie i Wiedeń

• wymienia przyczyny wojen polsko-tureckich

• analizuje tekst źródłowy zamieszczony w podręczniku
i formułuje proste wnioski jego dotyczące

• opisuje uzbrojenie husarii na podstawie ilustracji w podręczniku

• ocenia skutki XVII-wiecznych wojen

• daty: 1674 r., 1683 r.

• postać: Jan III Sobieski

• zagadnienia: wojny polsko-tureckie, jasyr, husaria, bitwa pod Wiedniem, imperium osmańskie

PO, CM

1

*   Sarmatyzm

• zna pojęcie: sarmatyzm

• opisuje na podstawie ilustracji w podręczniku strój sarmacki

• zna powiedzenia związane ze sposobem bycia i myślenia szlachty

• odnajduje ślady kultury sarmackiej w polskiej tradycji narodowej i patriotycznej

• zagadnienia: sarmatyzm, kultura sarmacka, tradycje sarmackie

PO

1

Rozdział III: CZASY ROZUMU, NAUKI I MASZYN

1.

Europa w XVII wieku

• zna postać Ludwika XIV

• zna pojęcie: absolutyzm

• wymienia mocarstwa kolonialne

• opisuje na podstawie ilustracji w podręczniku port europejski

• wymienia towary kolonialne

• charakteryzuje władzę, jaką sprawował Ludwik XIV

• wyjaśnia, skąd sprowadzano towary do Europy

• potrafi wskazać wpływ kolonializmu na życie w ówczesnej Europie i na innych kontynentach

• postać: Ludwik XIV

• zagadnienia: absolutyzm, mocarstwa kolonialne

CM

1

2.

W czasach baroku

• zna postacie: Rubensa, Caravaggia, El Greca, Rembrandta, Williama Szekspira, Moliera

• zna pojęcia: barok, sztukateria, martwa natura, sarmatyzm

• opisuje na podstawie ilustracji
i tekstu z podręcznika cechy charakterystyczne sztuki barokowej

• wymienia przykłady dwóch budowli w stylu barokowym (jednej w Polsce, drugiej za granicą)

• porównuje sztukę baroku
i renesansu

• opisuje rozwój literatury
i teatru w epoce baroku

• zna i charakteryzuje wybranego przedstawiciela sarmatyzmu
w kulturze polskiej

• postacie: Rubens, Caravaggio, El Greco, Rembrandt, William Szekspir, Molier

• zagadnienia: barok
i jego cechy, Wersal, Wilanów, sztukateria, martwa natura

R

1

3.

Oświecenie – czasy uczonych

• zna postacie: Jeana Jacques’a Rousseau, Woltera, Denisa Diderota, Izaaka Newtona, Gabriela Fahrenheita, Andersa Celsjusza

• zna pojęcie: oświecenie

• wymienia dziedziny nauki
i techniki, w których dokonały się największe zmiany

• wie, czym była „Wielka encyklopedia francuska” i podaje nazwisko jednego z jej redaktorów

• analizuje tekst źródłowy

• wyjaśnia, dlaczego wielu twórców oświecenia krytykowało Kościół

• uzasadnia, dlaczego oświecenie odgrywało ważną rolę
w postępie nauki

• wyszukuje informacje
z różnych źródeł na temat wybranej postaci z epoki oświecenia

• postacie: Jean Jacques Rousseau, Wolter, Denis Diderot, Izaak Newton, Gabriel Fahrenheit, Anders Celsjusz

• zagadnienia: oświecenie, rozwój nauki i oświaty, odkrycia naukowe, filozofia, krytyka Kościoła

CM

1

4.

Sztuka i życie codzienne w XVIII wieku

• zna postacie: Jana Sebastiana Bacha, Antonia Vivaldiego, Wolfganga Amadeusza Mozarta

• zna pojęcia: klasycyzm, epidemia

• wymienia wybitnych twórców XVIII w.

• zna przyczyny wzrostu liczby ludności w XVIII-wiecznej Europie

• wymienia towary kolonialne

• opisuje na podstawie ilustracji z podręcznika dom bogatego mieszczanina

• charakteryzuje styl klasyczny

• opisuje życie codzienne
w XVIII w. oraz porównuje je
z czasami współczesnymi

• omawia tematykę malarstwa klasycystycznego

• opisuje na podstawie ilustracji z Zeszytu ucznia ubiór z XVIII w.

• postacie: Jan Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Wolfgang Amadeusz Mozart

• zagadnienia: klasycyzm, przyrost ludności, higiena, epidemia, upowszechnienie towarów kolonialnych

CM, Z

1

5.

Początki przemysłu

• zna postacie: Jamesa Watta, Johna Kaya

• zna pojęcia: rewolucja przemysłowa, maszyna parowa

• wymienia najważniejsze wynalazki XVIII w.

• zna skutki wzrostu liczby mieszkańców miast

• wymienia największe miasta XVIII-wiecznej Europy

• wie, co spowodowało rozwój miast i jakie zaszły w nich zmiany

• porównuje na podstawie ilustracji organizację pracy
w warsztacie rzemieślniczym, warsztacie nakładczym, manufakturze i fabryce

• wyjaśnia wpływ rozwoju przemysłu na życie codzienne ludzi w XIX w.

• charakteryzuje wpływ przemysłu na środowisko naturalne, w przeszłości
i współcześnie

• postacie: James Watt, John Kay

• zagadnienia: rewolucja przemysłowa, wynalazki, maszyna parowa, rozwój miast, surowce mineralne, nowe dziedziny przemysłu

E

1

6.

Jak powstały Stany Zjednoczone?

• zaznacza na osi czasu datę 1776 r. i wie, z czym się ona wiąże

• zna postacie: George’a Waszyngtona, Kazimierza Pułaskiego, Tadeusza Kościuszki

• wymienia kilka amerykańskich stanów

• wie, dlaczego niektóre kolonie postanowiły zaprotestować przeciw rządom brytyjskim

• charakteryzuje główne postanowienia Konstytucji Stanów Zjednoczonych

• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat udziału Polaków w wojnie
o niepodległość Stanów Zjednoczonych

• wyciąga wnioski na podstawie analizy tekstu źródłowego

• wskazuje na mapie stany, które przyjęły Deklarację Niepodległości

• data: 1776 r.

• postacie: George Waszyngton, Kazimierz Pułaski, Tadeusz Kościuszko

• zagadnienia: Indianie, rezerwaty, kolonie w Ameryce Północnej, powstanie Stanów Zjednoczonych, konstytucja, udział Polaków w walce
o niepodległość

CM, PO

1

*  Benjamin Franklin

• wymienia zasługi Benjamina Franklina w działalności politycznej

• zna wynalazki skonstruowane przez Benjamina Franklina

• analizuje tekst źródłowy i na jego podstawie wymienia prawa przysługujące obywatelom według Deklaracji Niepodległości

• uzasadnia stwierdzenie, że Benjamin Franklin zasługuje na miano „człowieka renesansu”

• postać: Benjamin Franklin

• zagadnienia: działalność polityczna
i naukowa Benjamina Franklina

CM

1

Rozdział IV: OSTATNIE LATA RZECZPOSPOLITEJ SZLACHECKIEJ

1.

Rzeczpospolita
w połowie XVIII wieku

• zna daty: 1764 r. i 1772 r. oraz potrafi umieścić je na osi czasu

• zna postacie: Augusta II, Augusta III, Stanisława Augusta Poniatowskiego, Stanisława Konarskiego, Tadeusza Rejtana

• wymienia żądania konfederacji barskiej oraz nazwisko jednego
z jej przywódców

• wskazuje na mapie Polski ziemie utracone na rzecz poszczególnych zaborców

• wymienia przyczyny słabości Rzeczpospolitej

• opisuje obraz Jana Matejki „Rejtan, czyli upadek Polski”

• dzieli przyczyny upadku Rzeczpospolitej na wewnętrzne
i zewnętrzne

• ocenia rolę szlachty w procesie pierwszego rozbioru Rzeczpospolitej

• przedstawia postawę Tadeusza Rejtana

• daty: 1764 r., 1772 r.

• postacie: August II, August III, Stanisław August Poniatowski, Stanisław Konarski, Tadeusz Rejtan

• zagadnienia: Polska za panowania Sasów, przyczyny upadku państwa, liberum veto, próby reform, ostatnia wolna elekcja, konfederacja barska, pierwszy rozbiór Rzeczpospolitej, protest Rejtana

PO

1

2.

Warszawa za czasów króla Stanisława Augusta

• zna datę 1773 r. i umieszcza ją na osi czasu

• zna postacie: Ignacego Krasickiego, Wojciecha Bogusławskiego, Canaletta

• zna pojęcia: Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej, Teatr Narodowy

• wymienia zmiany, jakie w oświacie wprowadzili Stanisław August Poniatowski i Komisja Edukacji Narodowej

• opowiada na podstawie ilustracji i tekstu z podręcznika o obiadach czwartkowych

• dokonuje prostej analizy tekstu hymnu Szkoły Rycerskiej

• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat twórców epoki stanisławowskiej

• wyjaśnia rolę, jaką odegrały obrazy Canaletta podczas odbudowy Warszawy

• dostrzega związek pomiędzy wykształceniem obywateli
a odpowiedzialnością za państwo

• data: 1773 r.

• postacie: Ignacy Krasicki, Wojciech Bogusławski, Canaletto

• zagadnienia: reforma oświaty, Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej, obiady czwartkowe, Teatr Narodowy, Zamek Królewski, rola malarstwa Canaletta przy odbudowie Warszawy

CM, PO

1

3.

Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja

• zna daty: 1788–1792 r., 1791 r., 1793 r. i zaznacza je na osi czasu

• zna postacie: Stanisława Małachowskiego, Hugona Kołłątaja

• zna pojęcia: Sejm Wielki, kadencja, konstytucja

• podaje reformy Sejmu Wielkiego

• wymienia postanowienia Konstytucji 3 maja

• wie, które państwa dokonały drugiego rozbioru Polski

• opisuje obraz Jana Matejki „Konstytucja 3 maja 1791 roku”

• dokonuje porównania Konstytucji 3 maja i współczesnej konstytucji z 1997 r.

• wskazuje na mapie Rzeczpospolitej ziemie utracone podczas drugiego rozbioru

• ocenia rezultaty, jakie przyniosła reforma oświaty
• wymienia słynnych Polaków, którzy dążyli do przeprowadzenia reformy państwa
• wyjaśnia, dlaczego rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja jest obecnie świętem narodowym

• daty: 1788–1792 r., 1791 r., 1793 r.

• postacie: Stanisław Małachowski, Hugo Kołłątaj

• zagadnienia: Sejm Wielki i jego reformy, kadencja, konstytucja, Polska po pierwszym rozbiorze, Konstytucja 3 maja, drugi rozbiór Polski

PO, CM

1

4.

Upadek Rzeczpospolitej

• zna daty: 1794 r., 1795 r. i zaznacza je na osi czasu

• zna postacie: Tadeusza Kościuszki, Bartosza Głowackiego

• wymienia przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego

• wskazuje na mapie ziemie utracone po trzecim rozbiorze Rzeczpospolitej

• wyjaśnia, dlaczego Tadeusz Kościuszko wydał Uniwersał połaniecki

• analizuje tekst przysięgi Tadeusza Kościuszki

• dokonuje oceny przyczyn upadku Polski

• daty: 1794 r., 1795 r.

• postacie: Tadeusz Kościuszko, Bartosz Głowacki

• zagadnienia: powstanie kościuszkowskie, bitwa pod Racławicami, kosynierzy, Uniwersał połaniecki, trzeci rozbiór Polski

PO, CM

1

*  Pierwsza polska biblioteka narodowa

• zna postacie: Józefa i Andrzeja Załuskich

• zna pojęcie: biblioteka narodowa

• wie, dlaczego zakładano księgozbiory

• opisuje na podstawie ilustracji XVIII-wieczną bibliotekę

• opisuje dzieje Biblioteki Załuskich

• analizuje tekst źródłowy

• porównuje zasady zachowania się w bibliotece dawnej
i współczesnej

• ocenia znaczenie Biblioteki Załuskich dla kultury Polski

• postacie: Józef
i Andrzej Załuscy

• zagadnienia: księgozbiory miejskie, magnackie
i królewskie, Biblioteka Narodowa

CM, PO

1

Rozdział V: CZASY WIELKICH PRZEMIAN SPOŁECZNYCH

1.

Wielka Rewolucja Francuska

• zna datę 1789 r. i zaznacza ją na osi czasu

• zna postacie: Ludwika XVI, Maksymiliana Robespierre’a

• wie, z jakich stanów składało się społeczeństwo francuskie

• wie, czym były i jakie zadania posiadały Stany Generalne

• wymienia przyczyny rewolucji

• zna prawa, które nadawała Francuzom Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

• wyjaśnia przyczyny rewolucji francuskiej

• zna hasła rewolucji francuskiej

• analizuje tekst źródłowy dotyczący Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela

• opisuje rządy terroru wprowadzone we Francji podczas rewolucji

• ocenia znaczenie rewolucji francuskiej dla Europy

• data: 1789 r.

• postacie: Ludwik XVI, Maksymilian Robespierre

• zagadnienia: społeczeństwo francuskie przed rewolucją, przyczyny rewolucji, Deklaracja Praw Człowieka
i Obywatela, uchwalenie konstytucji, Francja republiką, znaczenie rewolucji
w Europie

PO, CM

1

2.

Epoka Napoleona

• zna daty: 1805 r. i 1815 r. i zaznacza je na osi czasu

• zna postać Napoleona Bonapartego

• wskazuje na mapie Europy Francję i Księstwo Warszawskie

• wymienia dwa państwa wrogie wobec napoleońskiej Francji

• opisuje obraz przedstawiający koronację Napoleona na cesarza

• tworzy kalendarium epoki napoleońskiej

• ocenia znaczenie Napoleona
i epoki napoleońskiej dla Europy

• daty: 1805 r., 1815 r.

• postać: Napoleon Bonaparte

• zagadnienia: kariera Napoleona Bonapartego, kampanie napoleońskie, kongres wiedeński, bitwa pod Waterloo

CM, PO

1

3.

Wiek odkryć i wynalazków

• zna postacie: Aleksandra Grahama Bella, Thomasa Edisona, Alfreda Nobla, Marii Skłodowskiej-Curie

• wymienia najważniejsze wynalazki i ich twórców

• wymienia główne odkrycia naukowe XIX w.

• opisuje ilustrację z podręcznika przedstawiającą pracę w hucie żelaza

• wyjaśnia, jakie były skutki rozwoju badań naukowych

• wyjaśnia, co to jest Nagroda Nobla i w jakich dziedzinach jest przyznawana

• wymienia kilku polskich noblistów

• opowiada o XIX-wiecznych wynalazkach, które są stosowane do dziś

• opisuje początki motoryzacji

• odróżnia odkrycie od wynalazku

• postacie: Aleksander Graham Bell, Thomas Edison, Alfred Nobel, Maria Skłodowska-Curie

• zagadnienia: rozwój nauki i techniki, odkrycia i wynalazki, początki motoryzacji, Nagroda Nobla

CM

1

4.

Walka o prawa obywatelskie

• zna postacie: Karola Marksa, Fryderyka Engelsa

• zna sytuację robotników w XIX w.

• wie, czym są związki zawodowe i partie polityczne

• opowiada na podstawie tekstu źródłowego o pracy dzieci
w fabryce

• wyjaśnia, o jakie prawa walczyli robotnicy

• wymienia kilka praw, które współcześnie posiadają pracownicy

• wie, czym są socjalizm
i komunizm

• postacie: Karol Marks, Fryderyk Engels

• zagadnienia: początki demokracji, prawo wyborcze, równouprawnienie kobiet, rozwój przemysłu, sytuacja robotników, związki zawodowe, partie polityczne

PO, Z

1

5.

Zjednoczenie Włoch i Niemiec

• zna daty: 1870 r., 1871 r. i zaznacza je na osi czasu

• zna postacie: Giuseppe Garibaldiego, Ottona von Bismarcka

• wskazuje na mapie Włochy
i Niemcy

• wymienia narody, które w XIX w. walczyły o niepodległość

• wyjaśnia pojęcie: naród

• opowiada, jaką rolę w zjednoczeniu swoich państw odegrali Garibaldi i von Bismarck

• daty: 1870 r., 1871 r.

• postacie: Giuseppe Garibaldi, Otto von Bismarck

• zagadnienia: kształtowanie się nowoczesnego narodu, walki o niepodległość w Europie, zjednoczenie Włoch
i Niemiec

PO

1

6.

Społeczeństwo w XIX wieku

• zna przyczyny wzrostu liczby ludności Europy i Afryki

• opowiada o XIX-wiecznym mieście na podstawie ilustracji
w podręczniku

• podaje sposoby spędzania wolnego czasu pod koniec XIX w.

• wymienia korzyści związane
z uprawianiem sportu

• porównuje życie codzienne Europejczyków z drugiej połowy XIX w. i początków XXI w.

• wyjaśnia różnice między strojami z XIX w.
i współczesnymi

• wie, czym charakteryzuje się grupa społeczna zwana inteligencją

• zagadnienia: wzrost liczby ludności, bezrobocie, emigracja, zmiany wyglądu miast, komunikacja, sposoby spędzania wolnego czasu, moda

Z, E

1

7.

Kolonializm

• wie, czym są kolonie

• wskazuje na mapie posiadłości dwóch największych mocarstw kolonialnych

• wymienia najbardziej skolonizowane kontynenty

• podaje korzyści, które państwa europejskie czerpały
z posiadania kolonii

• analizuje tekst źródłowy
i fotografie z podręcznika

• wyjaśnia, czym na terenach podbitych różniło się życie ludności miejscowej od życia kolonistów

• wyjaśnia, jaką rolę w powstaniu państw Trzeciego Świata odegrał kolonializm

• zagadnienia: podboje kolonialne, niewolnictwo, kraje Trzeciego Świata

CM

1

*  Prawa człowieka i prawa dziecka

• zna daty: 1948 r., 1959 r.
i zaznacza je na osi czasu

• zna postać Janusza Korczaka

• wie, dlaczego uchwalono Powszechną Deklarację Praw Człowieka i Deklarację Praw Dziecka

• odszukuje informacje na temat państw, w których współcześnie łamane są prawa człowieka

• sporządza notkę biograficzną Janusza Korczaka, korzystając
z różnych źródeł

• daty: 1948 r., 1959 r.

• postać: Janusz Korczak

• zagadnienia: nierówność społeczna, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Deklaracja Praw Dziecka

CM

1