Poziom

   Ocena

K

K+P

K+P+R
K+P+R+D
K+P+R+D+W

dopuszczająca

dostateczna

dobra

bardzo dobra

celująca

WYMAGANIA PROGRAMOWE DLA KLASY IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ

według programu „Wczoraj i dziś” autorstwa dr. Tomasza Maćkowskiego

Badana czynność uczniów

Poziomy wymagań

I. Ja i moje otoczenie

K

P

R

D

W

Wiadomości

- wie, na czym polega odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka

+

- potrafi wymienić ludzkie potrzeby

+

- zna sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb

+

- rozumie, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu każdego człowieka

+

- tłumaczy, czym jest rodzina niepełna i w jaki sposób ona powstaje

+

- podaje przykłady praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny

+

- wyjaśnia znaczenie terminów: rodzina dwupokoleniowa, rodzina

wielopokoleniowa

+

- wymienia osoby, które wchodzą w skład szkolnej społeczności

+

- zna uprawnienia władz szkolnych i statut szkoły

+

- wyjaśnia znaczenie terminów: rada pedagogiczna, rada szkoły, rada samorządu uczniowskiego

+

- wie, czym jest samorząd uczniowski

+

- podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole

+

- zna swoje szkolne prawa i obowiązki

+

- wskazuje przyczyny konfliktów między ludźmi i przedstawia sposoby ich rozwiązywania

+

- rozumie, w czym przejawiają się uprzejmość i tolerancja

+

- wymienia korzyści, jakie można osiągnąć przez uprzejmość i tolerancję

+

- wie, na czym polega sprawiedliwe postępowanie

+

- tłumaczy znaczenie terminów: ojczyzna, mała ojczyzna, naród, patriotyzm, patriotyzm lokalny, herb

+

- omawia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w okresie pokoju

+

- zna sposoby zdobywania wiedzy o historii małej ojczyzny

+

- wskazuje największe atuty swojej małej ojczyzny

+

- tłumaczy pochodzenie nazwy Polska

+

- wyjaśnia, co świadczy o tym, że Polacy należą do jednego narodu

+

- rozumie znaczenie terminów: Rzeczpospolita Polska, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna, Polonia

+

- podaje przykłady dzieł sztuki i architektury, które należą do polskiego dziedzictwa narodowego

+

- objaśnia, dlaczego wybrane dzieła sztuki i architektury są ważną częścią naszej kultury narodowej

+

- zna daty najważniejszych polskich świąt państwowych

+

- wymienia wydarzenia, na pamiątkę których ustanowiono święta państwowe

+

- zna polskie symbole narodowe i najważniejsze miejsca pamięci narodowej

+

- recytuje tekst „Mazurka Dąbrowskiego”

+

- omawia okoliczności powstania tekstu „Mazurka Dąbrowskiego”

+

- wie, jaka jest symbolika barw polskiej flagi narodowej

+

- rozumie, dlaczego powinno się okazywać szacunek symbolom narodowym

+

- wyjaśnia, kim był Józef Wybicki

+

- wymienia regiony Polski

+

- podaje nazwy mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce

+

- wylicza prawa przysługujące mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce

+

- wie, gdzie znajdują się główne skupiska Polaków na świecie

+

- wymienia mniejszości narodowe, które żyły w przedwojennej Polsce

+

Umiejętności

- potrafi określić sposoby zaspokajania różnych potrzeb człowieka

+

- wyjaśnia znaczenie praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny

+

- porównuje prawa i obowiązki poszczególnych członków

rodziny

+

- omawia zalety i wady rodziny współczesnej oraz rodziny wielopokoleniowej

+

- charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków

+

- określa szkołę jako wspólnotę uczniów, nauczycieli i rodziców

+

- ocenia, które prawa i obowiązki uczniów są najważniejsze

+

- potrafi opisać sytuację konfliktową i znajduje dla niej rozwiązanie

+

- omawia różnice między szkołą dawną a współczesną

+

- proponuje sposoby rozwiązania problemów własnej

miejscowości

+

- odszukuje informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci

i wydarzeń związanych z historią swojej małej ojczyzny

+

- wskazuje na planie swojej miejscowości siedzibę władz lokalnych

+

- zbiera informacje o władzy lokalnej i jej zadaniach

+

- prezentuje informacje związane z ważnymi  postaciami

i wydarzeniami z dziejów regionu

+

- opisuje wygląd herbów wybranych miejscowości

+

- analizuje tekst hymnu Polski i wyjaśnia znaczenie wybranych zwrotów

+

- odnajduje na mapie główne regiony Polski

+

- opisuje główne regiony Polski

+

- analizuje, w jaki sposób mniejszości narodowe i etniczne mogą

zachować swoją odrębność

+

- przedstawia na wybranych przykładach mniejszości narodowe zamieszkujące współczesną Polskę

+

- opisuje kulturę i tradycje wybranej mniejszości narodowej bądź etnicznej żyjącej w Polsce

+

- wskazuje główne skupiska Polonii na mapie świata

+

- porównuje strukturę narodowościową II Rzeczypospolitej i współczesnej Polski

+

- omawia na przykładach pochodzenie nazwisk i przydomków

+

II. Z historią na ty

K

P

R

D

W

Wiadomości

- wie, czym zajmuje się historia jako nauka

+

- wymienia główne zadania historii

+

- wyjaśnia, kim jest historyk

+

- zna sposoby badania wydarzeń z przeszłości przez historyków

+

- wymienia przykłady postaci historycznych oraz bohaterów baśniowych i legendarnych

+

- zna podstawy myślenia przyczynowo-skutkowego dotyczącego wydarzeń historycznych

+

- wskazuje przebieg, przyczyny i skutki wybranych wydarzeń historycznych

+

- podaje przykłady efektów pracy historyków

+

- wymienia filmy i książki o tematyce historycznej

+

- objaśnia znaczenie powiedzenia: Historia jest nauczycielką życia

+

- wie, czym są źródła historyczne, i podaje ich przykłady

+

- dokonuje podziału źródeł historycznych na materialne i niematerialne oraz wyróżnia wśród źródeł materialnych pisane i niepisane

+

- wymienia informacje, jakie można zdobyć na podstawie poszczególnych źródeł historycznych

+

- określa, czym zajmuje się archeologia

+

- zna sposoby badania wiarygodności źródeł historycznych

+

- wyjaśnia znaczenie terminów: zabytek, muzeum, archiwum, skansen, ród, archeolog, pamiątka rodzinna, genealogia, drzewo genealogiczne

+

- wie, gdzie gromadzi się źródła historyczne

+

- wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem

+

- rozpoznaje znak Zabytek chroniony prawem i wie, co on oznacza

+

- wyjaśnia, kim był prawdziwy święty Mikołaj

+

- zna legendy związane z Mikołajem, biskupem Miry

+

- przedstawia postać Henryka Schliemanna

+

Umiejętności

- potrafi na wybranych przykładach zaprezentować myślenie przyczynowo-skutkowe

+

- opowiada o wybranym wydarzeniu z życia klasy w sposób potwierdzający opanowanie umiejętności myślenia przyczynowo-skutkowego

+

- przedstawia na przykładzie przenikanie się faktów

historycznych z legendą

+

- odróżnia postacie historyczne od bohaterów baśniowych i legendarnych

+

- ocenia, jakie znaczenie dla współczesnej nauki mają odkrycia archeologiczne

+

- kwalifikuje różne źródła historyczne zgodnie z podziałem na źródła materialne (pisane, niepisane) i niematerialne

+

- uzasadnia, dlaczego należy dbać o źródła historyczne i chronić obiekty zabytkowe

+

- wymienia zasady prawidłowego zachowania się w muzeum

+

- potrafi zaplanować wycieczkę prezentującą najważniejsze miejsca i obiekty w najbliższej okolicy

+

- przedstawia pamiątki rodzinne i określa ich znaczenie

+

- odczytuje informacje o przodkach na podstawie poszczególnych pamiątek rodzinnych

+

- prezentuje swoją opinię na temat podtrzymywania tradycji rodzinnych

+

- wyjaśnia, w jaki sposób podtrzymywanie tradycji rodzinnych umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie

+

- dociera do rodzinnych źródeł, które pozwalają mu sporządzić drzewo

genealogiczne

+

- przygotowuje drzewo genealogiczne najbliższej rodziny

+

- znajduje w internecie strony, które zawierają informacje pomocne przy tworzeniu drzewa genealogicznego

+

III. Czas i mapa w historii

K

P

R

D

W

Wiadomości

- rozumie znaczenie terminów: chronologia, data, era, rok, wiek, tysiąclecie, epoka historyczna, okres przed naszą erą i naszej ery

+

- wyjaśnia, dlaczego mierzenie czasu jest ważne w pracy historyka

+

- wskazuje narodziny Jezusa z Nazaretu jako początek naszej ery

+

- wie, jakie jest pochodzenie słowa kronikarz

+

- zna przyczyny powstawania kronik i dostrzega w nich źródło ważnych

informacji

+

- tłumaczy zasadę tworzenia osi czasu i sposób umieszczania na niej dat

+

- posługuje się cyframi rzymskimi i arabskimi w celu oznaczania jednostek czasu

+

- wymienia epoki historyczne oraz podaje ich daty graniczne

+

- wskazuje wydarzenia, które oznaczają początek i koniec poszczególnych epok historycznych

+

- rozumie, że daty graniczne poszczególnych epok mają charakter umowny

+

- dostrzega umowność rachuby czasu w kontekście przykładów z różnych kręgów kulturowych

+

- przedstawia, w jakich okolicznościach narodziła się tradycja zabaw sylwestrowych

+

- wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, plan, legenda mapy

+

- wie, czym zajmuje się kartografia

+

- wymienia elementy, z jakich składa się mapa historyczna

+

- tłumaczy, czym są legenda i skala mapy

+

- rozumie, jaką rolę odgrywa mapa w poznawaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń historycznych

+

- podaje przykład zastosowania GPS

+

Umiejętności

- odczytuje skróty: p.n.e. i n.e.

+

- umie narysować linię chronologiczną i zaznaczyć na niej daty

+

- porządkuje daty na linii chronologicznej

+

- krótko charakteryzuje poszczególne epoki historyczne

+

- oblicza upływ czasu między poszczególnymi wydarzeniami

+

- ustala wiek, w którym miało miejsce dane wydarzenie

+

- określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku

+

- dostrzega różnice w określaniu, do której połowy wieku należą daty przed naszą erą i naszej ery

+

- zapisuje cyframi rzymskimi liczby arabskie i na odwrót

+

- odczytuje z mapy podstawowe informacje

+

- porównuje mapy historyczną i geograficzną

+

- odróżnia mapę od planu

+

- rysuje plan najbliższej okolicy

+

- przedstawia ewolucję znaczenia terminu mapa

+

- opisuje, jak dawniej wyglądały mapy, i na tej podstawie określa, jakie wyobrażenie o świecie mieli ludzie w przeszłości

+

- wyjaśnia różnice w określaniu dat za pomocą kalendarzy juliańskiego i gregoriańskiego

+

- omawia pochodzenie polskich nazw miesięcy

+

IV. Z najdawniejszych dziejów

K

P

R

D

W

Wiadomości

- wie, jak zmieniał się wygląd człowieka

+

- rozumie, jakie znaczenie dla praludzi miała umiejętność rozpalania ognia

+

- tłumaczy, jakie znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich miało posługiwanie się mową

+

- przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia

+

- zna dawne i współczesne sposoby wytopu żelaza

+

- wyjaśnia znaczenie terminów: pięściak, ziemianka, dymarka, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza, cywilizacja, miasto-państwo, mumia, sarkofag, piramida, faraon, kanał nawadniający, Sumerowie, Babilon, Mezopotamia, Bliski Wschód

+

- wie, dlaczego pierwsze cywilizacje powstały nad wielkimi rzekami

+

- podaje najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz

+

- przedstawia podział ludności starożytnego Egiptu na warstwy społeczne

+

- wymienia najważniejsze zabytki starożytnych Mezopotamii i Egiptu

+

- rozumie znaczenie terminów: pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne

+

- wskazuje, jakie znaczenie dla rozwoju cywilizacji miał wynalazek pisma

+

- tłumaczy, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki

+

- wyjaśnia, dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne

+

- wymienia materiały pisarskie, których używano od starożytności do współczesności

+

- wie, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie

+

- wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego

+

- tłumaczy, czym są piktogramy i w jakim celu stosuje się je współcześnie

+

- opowiada, w jakim celu wznoszono piramidy i w jaki sposób one powstawały

+

- podaje najważniejsze fakty z życia faraona Ramzesa II

+

Umiejętności

- umieszcza na linii chronologicznej przybliżoną datę pojawienia się człowieka rozumnego oraz daty powstania pierwszych państw sumeryjskich

+

- wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i zaznacza kierunki ich wędrówki

+

- odnajduje na mapie starożytne Egipt i Mezopotamię, rzeki Eufrat, Tygrys i Nil oraz miasto Babilon

+

- charakteryzuje koczowniczy i osiadły tryb życia

+

- ocenia, który tryb życia człowieka – koczowniczy czy osiadły – był korzystniejszy dla praludzi

+

- porównuje życie praludzi z życiem współczesnego człowieka

+

- wskazuje różnice między stosowanymi dawniej i obecnie sposobami wytopu żelaza

+

- ocenia dokonania ludów starożytnej Mezopotamii

+

- omawia sposób działania kanałów nawadniających

+

- dostrzega związek między umiejętnością budowy piramid a wysokim poziomem nauk ścisłych w starożytnym Egipcie

+

- charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu

+

- ocenia znaczenie odkrycia grobowca faraona Tutenchamona dla współczesnej nauki

+

- umieszcza na linii chronologicznej przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego

+

- rozpoznaje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne

+

- charakteryzuje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne, a także wskazuje różnice między nimi

+

- opisuje materiały pisarskie od starożytności do czasów współczesnych

+

- dostrzega podobieństwa i różnice między dawnym i obecnym sposobem przekazywania informacji

+

- przedstawia ewolucję materiałów pisarskich

+

- tworzy własne pismo obrazkowe oraz przedstawia zalety i wady takiego sposobu przekazywania informacji

+

V. W starożytnej Grecji

K

P

R

D

W

Wiadomości

- zna warunki geograficzne Grecji

+

- rozumie wpływ położenia geograficznego Grecji na zajęcia zamieszkującej ją ludności

+

- wyjaśnia znaczenie terminów: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis

+

- wymienia przyczyny i skutki wielkiej kolonizacji

+

- wie, kim był Perykles

+

- wymienia najważniejsze osiągnięcia Peryklesa

+

- podaje cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej

+

- tłumaczy znaczenie terminu demokracja

+

- przedstawia, w jaki sposób działał sąd skorupkowy

+

- wie, czym jest teatr, i wskazuje Grecję jako miejsce narodzin tej dziedziny sztuki

+

- zna genezę starożytnego teatru

+

- wyjaśnia, czym były Wielkie Dionizje

+

- podaje imiona najważniejszych tragedio- i komediopisarzy greckich (Sofokles, Arystofanes, Eurypides)

+

- wymienia rodzaje sztuk granych w greckim teatrze (tragedia, komedia)

+

- omawia różnice między tragedią i komedią

+

- opisuje, jaki był przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji

+

- rozumie, dlaczego dramaty antycznych twórców są wystawiane współcześnie

+

- tłumaczy znaczenie terminów: filozofia, bogowie olimpijscy, mit, politeizm, heros, igrzyska olimpijskie, olimpiada

+

- wymienia imiona najważniejszych bogów greckich (Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes)

+

- wie, jakimi dziedzinami życia opiekowali się poszczególni bogowie greccy oraz jakie były ich atrybuty

+

- zna postacie Heraklesa i Odyseusza jako bohaterów mitów greckich

+

- opowiada co najmniej jeden mit grecki

+

- podaje przykłady prac Heraklesa

+

- wie, kim był Homer

+

- wymienia dzieła Homera

+

- wyjaśnia, co oznaczają wyrażenia: koń trojański, pięta Achillesa i stajnia Augiasza

+

- wymienia najważniejszych filozofów greckich (Sokrates, Platon, Arystoteles)

+

- przedstawia poglądy Sokratesa, Platona i Arystotelesa

+

- wie, czym jest gimnazjon

+

- rozumie, jakie znaczenie miały gimnazjony dla sprawności fizycznej antycznych Greków

+

- podaje rok pierwszych igrzysk olimpijskich

+

- wskazuje, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa

+

- wymienia dyscypliny wchodzące w skład pięcioboju olimpijskiego

+

- opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich

+

- tłumaczy, jaka była rola sportu w życiu starożytnych Greków

+

- rozumie, jaką rolę odgrywają igrzyska we współczesnym świecie

+

- wie, jak termin olimpiada rozumiano w starożytności, i objaśnia, co oznacza on współcześnie

+

- wymienia zalety i wady wychowania spartańskiego

+

Umiejętności

- umieszcza na linii chronologicznej daty: wojny trojańskiej, ukształtowania się greckich polis, rządów Peryklesa w Atenach, narodzin teatru greckiego, pierwszych igrzysk olimpijskich

+

- odnajduje na mapie starożytne Grecję i Ateny

+

- wskazuje na mapie główne kierunki wielkiej kolonizacji

+

- opisuje na przykładzie starożytnych Aten wygląd greckiej polis

+

- tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, jaką rolę w Atenach odgrywał sąd skorupkowy

+

- wskazuje cechy, które wyróżniały Peryklesa jako dowódcę i polityka

+

- omawia podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną demokracją przedstawicielską

+

- porównuje demokrację ateńską ze sposobem sprawowania władzy w starożytnym Egipcie

+

- opisuje wygląd teatru greckiego i występujących w nim aktorów

+

- ocenia znaczenie teatru dla starożytnych Greków

+

- porównuje teatr współczesny ze starożytnym teatrem greckim

+

- dostrzega rolę „Iliady” i „Odysei” jako inspiracji dla literatury i sztuki greckiej

+

- wskazuje na rolę sportu w starożytnej Grecji jako tematu sztuki

+

- porównuje starożytne igrzyska olimpijskie ze współczesnymi olimpiadami

+

- ocenia osiągnięcia starożytnych Greków

+

- wyjaśnia, co oznaczają powiedzenia: wrócić z tarczą i wrócić na tarczy

+

- tłumaczy, kim byli Spartanie

+

VI. W starożytnym Rzymie

K

P

R

D

W

Wiadomości

- wyjaśnia znaczenie terminów: Imperium Rzymskie, legionista, języki romańskie, bazylika, gladiator, prowincja, barbarzyńca, zgromadzenie ludowe, senat

+

- podaje rok założenia Rzymu opisanego w legendzie

+

- zna legendarne początki Rzymu

+

- tłumaczy, czym jest „Wilczyca kapitolińska”

+

- wie, że państwo rzymskie najpierw było królestwem, następnie republiką, a na końcu – cesarstwem

+

- wymienia grupy tworzące społeczeństwo starożytnego Rzymu

+

- omawia drogę państwa rzymskiego do potęgi oraz określa zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego

+

- nazywa poszczególne elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty

+

- wie, co to jest Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukt, droga, łuk triumfalny, terma

+

- wyjaśnia, w jakim celu starożytni Rzymianie budowali drogi i wodociągi

+

- wskazuje cechy rzymskiego budownictwa

+

- wie, dlaczego starożytni Rzymianie budowali łuki triumfalne i termy

+

- rozumie znaczenie terminów: prawo rzymskie, prawo XII tablic, kodeks, Kodeks Justyniana

+

- przedstawia prawo rzymskie jako podstawę współczesnego prawa

+

- wymienia osiągnięcia starożytnych Rzymian, z których korzystamy współcześnie

+

- objaśnia znaczenia terminów: mesjasz, apostoł, Ewangelia, Biblia, Stary i Nowy Testament, poganin

+

- wskazuje Palestynę jako miejsce narodzin chrześcijaństwa

+

- wiąże początki chrześcijaństwa z postacią Jezusa z Nazaretu

+

- wie, że chrześcijanie wierzą w jednego Boga

+

- rozumie, na czym polega różnica między wiarą w jednego boga a wiarą w wielu bogów

+

- podaje najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu

+

- zna przyczyny prześladowań chrześcijan w państwie rzymskim

+

- wymienia symbole pierwszych chrześcijan – chrystogram i rybę

+

- omawia genezę chrześcijańskich symboli

+

- wie, kim był Konstantyn Wielki

+

- opisuje okoliczności zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim

w okresie panowania Konstantyna Wielkiego

+

- dostrzega związki chrześcijaństwa z religią judaistyczną

+

- wie, że w czasach późniejszych doszło do podziałów chrześcijaństwa

+

- wymienia różne odłamy chrześcijaństwa

+

- wskazuje Watykan jako współczesną siedzibę Kościoła katolickiego

+

- tłumaczy, czym był szlak bursztynowy

+

Umiejętności

- umieszcza na linii chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara, ukrzyżowania Jezusa z Nazaretu, wydania edyktu mediolańskiego i upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, a także określa, w którym wieku odbyły się poszczególne wydarzenia

+

- wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę, Półwysep Apeniński (Italię), Palestynę i obszary objęte chrześcijaństwem u schyłku starożytności

+

- omawia różnice między republiką a cesarstwem

+

- charakteryzuje różne typy ustroju państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo

+

- opisuje grupy tworzące społeczeństwo rzymskie

+

- wymienia zasługi Rzymian w dziedzinie architektury i budownictwa, używając terminów: Forum Romanum, Panteon, Koloseum,

akwedukty, drogi, łuki triumfalne, termy

+

- objaśnia, w jaki sposób budowano drogi w starożytnym Rzymie

+

- rozpoznaje na ilustracjach budowle wznoszone przez starożytnych Rzymian: akwedukty, łuki triumfalne, amfiteatry

+

- porównuje rozrywki starożytnych Greków i Rzymian

+

- określa znaczenie szlaku bursztynowego dla starożytnych Rzymian

+

- omawia przyczyny i skutki funkcjonowania szlaku bursztynowego

+

- ocenia dokonania Juliusza Cezara

+