Zanim zaczęła się historia

• zagadnienia: prehistoria, życie praludzi, epoka kamienia, koczowniczy i osiadły tryb życia, powstanie rolnictwa, epoka brązu, epoka żelaza

• zna pojęcia: prehistoria, praludzie, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza

• opisuje wygląd praludzi na podstawie ilustracji z podręcznika

• opowiada, jak żyli ludzie w epoce kamienia

• wie, czym różni się osiadły tryb życia od koczowniczego

• wymienia umiejętności, które opanowali ludzie, kiedy zaczęli się osiedlać

• przedstawia wynalazki, które wpłynęły na życie ludzi w prehistorii

• omawia zależności człowieka od przyrody

• opowiada o rolnictwie i hodowli w czasach prehistorycznych

• charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w sposobie życia ludzi w epokach żelaza i brązu

• wskazuje na mapie w podręczniku miejsce pochodzenia człowieka oraz tereny, gdzie najwcześniej zaczęto uprawiać ziemię

• opowiada o sztuce prehistorycznej i opisuje jej przykłady

1

Rozdział I: PIERWSZE CYWILIZACJE

1.

Życie w starożytnej Mezopotamii

• zagadnienia: Mezopotamia, system nawadniający, Sumerowie, zikkurat, Babilonia, Asyria, pismo, cywilizacja

• zna pojęcia: system nawadniający, zikkurat, cywilizacja

• wskazuje na mapie w podręczniku Tygrys, Eufrat, Mezopotamię, Babilon

• wie, dlaczego pierwsze cywilizacje powstawały nad rzekami

• podaje nazwy ludów zamieszkujących Mezopotamię

• opowiada, czym zajmowali się mieszkańcy sumeryjskich miast-państw

• opisuje zikkurat na podstawie ilustracji z podręcznika

• wymienia najważniejsze osiągnięcia ludów Mezopotamii

• wyjaśnia wpływ warunków naturalnych Mezopotamii na życie zamieszkujących ją ludzi

• opowiada, jak działał system nawadniający

• wymienia osiągnięcia ludów Mezopotamii, z których korzystamy obecnie

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

1

2.

Starożytny Egipt

• zagadnienia: starożytny Egipt, faraon, władza despotyczna, społeczeństwo Egiptu, politeizm, bogowie egipscy, życie pozagrobowe

• zna pojęcia: faraon, politeizm, mumia, piramida

• wymienia zajęcia poszczególnych grup ludności w Egipcie

• wskazuje na mapie w podręczniku Egipt i Nil

• podaje imiona bogów egipskich

• opowiada, jak przygotowywano faraonów do życia po śmierci

• przedstawia podział społeczeństwa starożytnego Egiptu

• omawia organizację państwa faraonów

• wyjaśnia pojęcie: władza despotyczna

• charakteryzuje wierzenia starożytnych Egipcjan

• opisuje świątynię egipską na podstawie ilustracji z atlasu

• wyjaśnia, na czym polegał związek pomiędzy mumifikowaniem zwłok a wyobrażeniami Egipcjan na temat życia pozagrobowego

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

PO

1

3.

Starożytni Izraelici

• postacie: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon

• zagadnienia: starożytna Palestyna, Żydzi, wędrówki Izraelitów, judaizm, Jahwe, monoteizm, Biblia, Tora, Arka Przymierza

• wie, kim byli: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon

• zna pojęcia: judaizm, Biblia, Tora, Arka Przymierza

• wie, dlaczego Żydzi wywędrowali z Egiptu

• wskazuje na mapie w podręczniku Palestynę

• opowiada o religii Żydów

• zna różnicę między religią monoteistyczną a religią politeistyczną

• opowiada o najważniejszych wydarzeniach z historii Żydów

• tłumaczy, dlaczego Żydzi nazywają Palestynę „ziemią obiecaną”

• wyjaśnia, co zawiera Tora

• porównuje religię Żydów z innymi poznanymi religiami starożytności

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

PO

1

4.

Pismo – przełomowy wynalazek

• zagadnienia: pismo obrazkowe, piktogram, pismo klinowe, hieroglif, papirus, alfabet

• zna pojęcia: pismo obrazkowe, piktogram, pismo klinowe, hieroglif, alfabet

• wymienia materiały pisarskie stosowane w Mezopotamii i w Egipcie

• wie, w jakim celu wynaleziono pismo

• opowiada o obecnym zastosowaniu piktogramów

• wskazuje na mapie w podręczniku, jak rozprzestrzeniało się pismo

• charakteryzuje poszczególne rodzaje pisma i objaśnia różnice pomiędzy nimi

• omawia znaczenie pisma w historii cywilizacji

CM

1

*Nad Żółtą Rzeką i Indusem

• zagadnienia: starożytne Chiny, cywilizacja doliny Indusu

• zna pojęcie: Wielki Mur

• wymienia osiągnięcia mieszkańców starożytnych Chin

• wie, czym zajmowali się mieszkańcy poznanych cywilizacji nadrzecznych

• opowiada o mieście Mohendżo Daro na podstawie ilustracji z podręcznika

• wskazuje na mapie w podręczniku Chiny, Żółtą Rzekę, Indus, Mohendżo Daro

• wyjaśnia rolę wielkich rzek w powstaniu cywilizacji

• wymienia cechy wspólne poznanych cywilizacji nadrzecznych

1

Rozdział II: ŚWIAT STAROŻYTNYCH GREKÓW

1.

Starożytna Grecja

• zagadnienia: Hellada, rydwan, flota, handel w starożytnej Grecji, kolonie greckie

• zna pojęcia: flota, rydwan, kolonia

• wskazuje na mapie w podręczniku Grecję i jej kolonie

• przedstawia czynniki jednoczące Hellenów

• wie, czym zajmowali się starożytni Grecy

• opowiada o zajęciach ludzi w greckim porcie na podstawie ilustracji z podręcznika

• wymienia towary, którymi mieszkańcy kolonii greckich handlowali z ludnością Hellady

• wyjaśnia wpływ środowiska naturalnego na życie codzienne mieszkańców Hellady

• podaje powody, dla których Grecy zakładali kolonie

• wymienia na podstawie mapy z podręcznika największe kolonie greckie

• przedstawia skutki kolonizacji

• omawia przyczyny wprowadzenia metalowego pieniądza

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

• projektuje monetę greckiego miasta

PO

1

2.

Mity greckie

• zagadnienia: bogowie greccy, Olimp, mit, mitologia, wyrocznia, heros

• zna pojęcia: mit, mitologia, wyrocznia, heros

• opisuje, jak Grecy wyobrażali sobie bogów

• podaje imiona bogów greckich i nazwy dziedzin, którymi się opiekowali, oraz imiona sławnych herosów

• wymienia atrybuty bogów greckich na podstawie ilustracji z podręcznika

• wyjaśnia różnicę między herosami a bogami

• omawia rolę religii w życiu Greków

• opowiada o wierzeniach Greków dotyczących świata pozagrobowego

• przedstawia rolę wyroczni w życiu Greków

• porównuje wierzenia Hellenów z innymi poznanymi religiami

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

1

3.

W greckiej polis

• postać: Perykles

• zagadnienia: polis, warstwy społeczne polis, demokracja ateńska, zgromadzenie ludowe, sąd skorupkowy, prawa obywatelskie, współczesna demokracja

• wie, kim był Perykles

• zna pojęcia: polis, akropol, agora, demokracja, arystokracja, tyran, sąd skorupkowy, prawa obywatelskie

• opisuje grecką polis na podstawie ilustracji z podręcznika

• wymienia zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej

• podaje najważniejsze prawa obywatelskie mieszkańców Aten

• wymienia przyczyny, dla których Grecy nie stworzyli zjednoczonego państwa

• przedstawia, co działo się na greckiej agorze

• charakteryzuje poszczególne warstwy społeczne polis

• wyjaśnia, jak działał sąd skorupkowy

• wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną

• charakteryzuje ustrój współczesnej Polski, udowadniając, że jest to ustrój demokratyczny

PO

1

4.

W greckim teatrze i na stadionie

• data: 776 r. p.n.e.

• postać: Homer

• zagadnienia: literatura Greków, „Iliada”, „Odyseja”, dramat, Dionizje, teatr grecki, tragedia, komedia, igrzyska olimpijskie

• wie, kim był Homer

• zna pojęcia: dramat, tragedia, komedia, gimnazjon

• wyjaśnia, w jaki sposób powstał teatr grecki

• opisuje teatr Dionizosa na podstawie ilustracji z podręcznika

• tłumaczy, dlaczego Grecy uprawiali sport

• opowiada o literaturze Greków

• wymienia różnice między teatrem greckim a współczesnym

• omawia różnice między tragedią a komedią

• przedstawia przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich

• porównuje dawne i obecne igrzyska olimpijskie

CM

1

Wojny perskie i czasy Aleksandra Wielkiego

• daty: 490–449 r. p.n.e., 334–323 r. p.n.e.

• postać: Aleksander Wielki

• zagadnienia: wojny perskie, Persja, barbarzyńca, Macedonia, hellenizm

• wie, kim był Aleksander Wielki

• zna pojęcia: barbarzyńca, hellenizm

• podaje przyczyny wojen Greków z Persami

• wymienia najważniejsze bitwy stoczone podczas wojen grecko-perskich

• wskazuje na mapie w atlasie Persję, Macedonię oraz kraje podbite przez Aleksandra Wielkiego

• zaznacza na osi czasu daty wojen perskich i wypraw Aleksandra Wielkiego

• ocenia postawę Aleksandra Wielkiego wobec podbitych ludów

• wyjaśnia, na czym polegał hellenizm

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

• omawia wpływ wybitnych jednostek na losy państw

CM, PO

1

Rozdział III: W STAROŻYTNYM RZYMIE

1.

Państwo Rzymian

• daty: 753 r. p.n.e., 509/508 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e.

• postacie: Juliusz Cezar, Oktawian August, Kleopatra VII

• zagadnienia: początki Rzymu, Latynowie, republika rzymska

• wie, kim byli: Juliusz Cezar, Oktawian August, Kleopatra VII

• zna pojęcia: wojna domowa, republika, patrycjusz, plebejusz, zgromadzenie ludowe, konsul, senat, triumf, dyktator, cesarz, cesarstwo

• wskazuje na mapie w podręczniku Półwysep Apeniński oraz Rzym

• opowiada legendę o powstaniu Rzymu

• wymienia najważniejsze urzędy w republice rzymskiej

• zaznacza na osi czasu daty: założenia Rzymu, ustanowienia republiki, śmierci Juliusza Cezara, objęcia władzy przez Oktawiana Augusta

• opowiada o funkcjonowaniu republiki rzymskiej

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

• wymienia podobieństwa i różnice pomiędzy republikańskim Rzymem a demokratycznymi Atenami

• wyjaśnia przyczyny upadku ustroju republikańskiego w Rzymie

• porównuje republikę rzymską ze współczesną

PO

1

2.

Imperium i jego mieszkańcy

• data: 146 r. p.n.e.

• postać: Hannibal

• zagadnienia: podboje Rzymian, Kartagina, Imperium Rzymskie, legion, niewolnictwo, gladiator

• zna pojęcia: prowincja, imperium, legion, niewolnictwo, gladiator

• wskazuje na mapie w podręczniku ziemie wchodzące w skład Imperium Rzymskiego w pierwszej połowie II w. n.e.

• opisuje uzbrojenie legionisty rzymskiego na podstawie ilustracji z podręcznika

• opowiada, skąd pochodzili niewolnicy i jakie zajęcia wykonywali

• opowiada o Hannibalu i jego armii na podstawie informacji z atlasu

• zaznacza na osi czasu datę podboju Grecji przez Rzymian

• omawia podboje Rzymian

• przedstawia, na czym polegała wymiana kulturalna w Imperium Rzymskim

• porównuje dawne i obecne znaczenie słowa „prowincja”

• wymienia współczesne państwa europejskie, które leżą na terenie dawnego Imperium Rzymskiego

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

PO

1

3.

Osiągnięcia Rzymian

• zagadnienia: antyczna architektura rzymska, Forum Romanum, Koloseum, Panteon, akwedukt, termy, rzymskie drogi, prawo rzymskie, Kodeks Justyniana, kalendarz juliański

• zna pojęcia: Forum Romanum, amfiteatr, Koloseum, Panteon, akwedukt, bazylika, termy, Kodeks Justyniana, kalendarz juliański

• opisuje Forum Romanum na podstawie ilustracji z podręcznika

• wymienia osiągnięcia Rzymian w dziedzinie architektury

• rozpoznaje rzymskie budowle: akwedukt, łuk triumfalny, amfiteatr i świątynię

• omawia znaczenie akweduktów na podstawie informacji z atlasu

• omawia wpływy kultury greckiej na kulturę rzymską

• wyjaśnia sens powiedzenia: „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”

• przedstawia wkład Rzymian w rozwój prawa

• ocenia znaczenie prawa rzymskiego w starożytności i współcześnie

• tłumaczy, jakie znaczenie dla rozwoju cywilizacji ma dokładny i ujednolicony kalendarz

• proponuje trasę wycieczki po starożytnym Rzymie

• wie, jakie znaczenie miały rzymskie drogi

CM

1

4.

Wierzenia Rzymian. Początki chrześcijaństwa

• daty: 1 r. n.e., 30 r. n.e., 313 r. n.e.

• postacie: Jezus z Nazaretu, Paweł z Tarsu

• zagadnienia: wierzenia Rzymian, początki chrześcijaństwa, nauczanie Jezusa, działalność apostołów, Kościół Chrystusowy, Pismo Święte, prześladowania chrześcijan, edykt tolerancyjny

• zaznacza na osi czasu daty: 1 r. n.e., 30 r. n.e., 313 r. n.e.

• wie, kim byli: Jezus z Nazaretu, Paweł z Tarsu

• zna pojęcia: chrześcijaństwo, apostoł, Mesjasz, gmina chrześcijańska, papież, Pismo Święte, msza

• wymienia imiona bogów rzymskich i dziedziny, którymi się opiekowali

• podaje nazwy religii wyznawanych w cesarstwie rzymskim, korzystając z mapy zamieszczonej w podręczniku

• opowiada o nauce Jezusa z Nazaretu

• przedstawia najważniejsze wydarzenia z życia Jezusa

• wie, co zawiera Pismo Święte

• wskazuje na mapie w podręczniku Palestynę i Jerozolimę

• opowiada o działalności pierwszych apostołów

• przedstawia, w jaki sposób zorganizowani byli pierwsi chrześcijanie

• podaje przyczyny prześladowania chrześcijan   

• ocenia znaczenie edyktu tolerancyjnego Konstantyna Wielkiego

• wyjaśnia, kto najchętniej przyjmował wiarę w Chrystusa w początkach chrześcijaństwa

1

5.

Podział imperium i upadek cesarstwa zachodniego

• daty: 395 r. n.e., 476 r. n.e.

• postacie: Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki, Attyla, Odoaker

• zagadnienia: kryzys cesarstwa rzymskiego, najazdy barbarzyńców, podział cesarstwa, Konstantynopol, wędrówki ludów, plemiona Hunów i Gotów, upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 395 r. n.e., 476 r. n.e.

• wie, kim byli: Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki, Attyla, Odoaker

• wskazuje na mapie w podręczniku cesarstwo wschodnie i zachodnie, ich stolice oraz tereny, skąd przybyły plemiona barbarzyńców

• opowiada o zniszczeniu Rzymu przez Wandalów na podstawie ilustracji z podręcznika

• wymienia przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego

• wymienia przyczyny osłabienia państwa rzymskiego

• omawia okoliczności i przyczyny podziału cesarstwa rzymskiego

• opowiada o rozpowszechnianiu się chrześcijaństwa w Imperium Rzymskim

• wyjaśnia symboliczne znaczenie daty: 476 r.

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

1

Dziedzictwo Greków i Rzymian

• zagadnienia: epoka antyczna, języki romańskie, alfabet łaciński i grecki, literatura, teatr i architektura starożytnej Grecji i Rzymu

• zna pojęcia: epoka antyczna, języki romańskie

• wie, w jakiej dziedzinie wiedzy używa się obecnie liter greckich

• wyjaśnia pochodzenie słowa „alfabet”

• podaje przykłady wpływu antyku na współczesną architekturę i sztukę

• wymienia języki należące do języków romańskich

• omawia cechy charakterystyczne budowli wzorowanych na antyku, korzystając z ilustracji z podręcznika

• ocenia wkład starożytności w kulturę współczesnej Europy

• wyszukuje przykłady budowli, rzeźb i obrazów wzorowanych na sztuce antycznej

CM

1

Rozdział IV: POCZĄTEK ŚREDNIOWIECZA

1.

Cesarstwo bizantyńskie

• daty: 330 r., 395 r., 1054 r., 1453 r.

• postać: Justynian I

• zagadnienia: Bizancjum, ceremoniał bizantyński, upadek Konstantynopola, rozłam w chrześcijaństwie, prawosławie

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 330 r., 395 r., 1054 r., 1453 r.

• zna pojęcia: Bizancjum, Hagia Sophia, patriarcha, prawosławie, ikona, cerkiew

• wskazuje na mapie w podręczniku Konstantynopol

• wymienia osiągnięcia Bizancjum

• przedstawia zmiany wprowadzone przez Justyniana I w cesarstwie bizantyńskim

• podaje okoliczności upadku Konstantynopola

• wyjaśnia, jaki wpływ na wzrost znaczenia Bizancjum miało jego położenie

• opowiada o ceremoniale na dworze bizantyńskim

• opisuje wnętrze kościoła Hagia Sophia na podstawie fotografii z podręcznika

• omawia proces rozłamu chrześcijaństwa

• ocenia skutki podziału chrześcijaństwa

• wskazuje różnice między katolicyzmem i prawosławiem

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

1

2.

Arabowie

• data: 622 r.

• postać: Mahomet

• zagadnienia: Arabowie, działalność Mahometa, powstanie i zasady islamu, Koran, ucieczka Mahometa do Medyny, podboje Arabów, kultura arabska

• zna i zaznacza na osi czasu datę: 622 r.

• wie, kim był Mahomet

• zna pojęcia: islam, muzułmanin, Koran, kalif, Beduin, arabeska

• wskazuje na mapie w podręczniku Mekkę i Półwysep Arabski

• opisuje wygląd arabskiej karawany kupieckiej na podstawie ilustracji z podręcznika

• wymienia główne założenia islamu

• podaje osiągnięcia Arabów

• rozpoznaje arabeskę wśród innych rodzajów zdobień

• wyjaśnia, w jaki sposób Arabowie odnosili się do ludności podbitej

• wskazuje na mapie w podręczniku miasta, które w wyniku podbojów Arabów znalazły się pod ich panowaniem

• omawia cechy charakterystyczne sztuki arabskiej, korzystając z fotografii zamieszczonych w podręczniku i atlasie

• porównuje islam z innymi poznanymi religiami

• wymienia kilka współczesnych państw, w których religią dominującą jest islam

CM

1

3.

Państwo Franków

• daty: 496 r., 732 r., 800 r., 843 r.

• postacie: Chlodwig, Karol Wielki, Karol Młot

• zagadnienia: Frankowie, państwo Chlodwiga, ród Merowingów, dynastia Karolingów, panowanie Karola Wielkiego, podział państwa Franków

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 496 r., 732 r., 800 r., 843 r.

• wie, kim byli: Chlodwig, Karol Wielki, Karol Młot

• zna pojęcia: dynastia, majordom, traktat w Verdun

• wyjaśnia, w jaki sposób Karolingowie przejęli władzę nad królestwem Franków

• wie, dlaczego Karola nazywano „Wielkim”

• wskazuje na mapie w podręczniku państwo Karola Wielkiego oraz państwa powstałe na mocy traktatu w Verdun

• ocenia znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga

• omawia rolę majordomów na dworze Merowingów

• wyjaśnia, dlaczego papież koronował Karola Wielkiego na cesarza

• wymienia zmiany wprowadzone w państwie przez Karola Wielkiego

• porównuje granice Francji, Niemiec i Włoch z granicami państw powstałych po podziale cesarstwa, korzystając z mapy zamieszczonej w podręczniku oraz współczesnej mapy Europy

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

PO

1

4.

Wikingowie

• zagadnienia: Skandynawia, najazdy wikingów, wierzenia wikingów, przyjęcie chrześcijaństwa przez wikingów

• zna pojęcia: wikingowie, Normanowie, saga, skald, drakkar

• wskazuje na mapie w podręczniku Skandynawię

• opowiada o warunkach naturalnych Skandynawii i o zajęciach jej mieszkańców

• opisuje osadę wikingów na podstawie ilustracji z podręcznika

• wie, z jakich przyczyn wikingowie podejmowali niebezpieczne wyprawy

• wyjaśnia, co ułatwiało wikingom żeglugę

• wskazuje na mapie w podręczniku kraje skandynawskie oraz miejsca, do których dopłynęli wikingowie

• opisuje życie codzienne i wierzenia wikingów

• tłumaczy, dlaczego władcy wikingów zdecydowali o przyjęciu chrześcijaństwa

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

PO

1

Pielgrzymki i wyprawy krzyżowe

• daty: 1099 r., 1291 r.

• zagadnienia: podboje Palestyny przez Arabów, przyczyny krucjat, synod w Clermont, wyprawy krzyżowe, zakony rycerskie

• zna pojęcia: Ziemia Święta, krucjata, joannita, templariusz, Krzyżak

• wskazuje na mapie w podręczniku Palestynę i Jerozolimę

• wymienia przyczyny krucjat

• wie, co wydarzyło się na synodzie w Clermont

• zaznacza na osi czasu daty zdobycia Jerozolimy przez krzyżowców i upadku ich ostatniej twierdzy

• wyjaśnia rolę chrześcijaństwa i papieża w średniowiecznej Europie

• określa funkcję zakonów rycerskich w Ziemi Świętej

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

1

Rozdział V: POLSKA ZA PIERWSZYCH PIASTÓW

1.

Jak powstało państwo polskie?

• daty: 966 r., 968 r., 992 r.

• postacie: Mieszko I, Dobrawa

• zagadnienia: plemiona słowiańskie, państwo Polan, wierzenia Słowian, ród Piastów, chrzest Polski

• zna i zaznacza na osi czasu datę: 966 r.

• wie, kim byli: Mieszko I, Dobrawa

• wymienia plemiona, które dały początek państwu polskiemu, korzystając z mapy zamieszczonej w podręczniku

• opisuje wygląd grodu z przełomu X i XI w. na podstawie ilustracji z podręcznika

• opowiada, jak dawniej odbywał się chrzest, korzystając z ilustracji z podręcznika

• zaznacza na osi czasu daty utworzenia pierwszego biskupstwa na ziemiach polskich oraz śmierci Mieszka I

• opowiada o powstaniu państwa polskiego

• charakteryzuje wierzenia mieszkańców ziem polskich przed przyjęciem chrztu

• wyjaśnia, jaką rolę pełnili duchowni w państwie Mieszka I

• uzasadnia, że chrzest Polski miał kluczowe znaczenie dla losów narodu i państwa polskiego

• tłumaczy, dlaczego wielu mieszkańców Polski nie chciało przyjąć nowej religii

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

• porównuje granice Polski z granicami państwa Polan, korzystając z mapy zamieszczonej w podręczniku oraz współczesnej mapy Europy

PO

1

2.

Panowanie Bolesława Chrobrego

• daty: 997 r., 1000 r., 1025 r.

• postacie: Bolesław Chrobry, św. Wojciech, Otton III

• zagadnienia: misja biskupa Wojciecha, kanonizacja Wojciecha, zjazd gnieźnieński, wojny Bolesława Chrobrego, koronacja Bolesława na króla Polski

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 997 r., 1000 r., 1025 r.

• wie, kim byli: Bolesław Chrobry, św. Wojciech, Otton III

• zna pojęcia: kanonizacja, patron, koronacja

• opowiada o misji św. Wojciecha, korzystając z fotografii kwater Drzwi Gnieźnieńskich zamieszczonych w atlasie

• opisuje przebieg zjazdu gnieźnieńskiego, korzystając z tekstu źródłowego

• ocenia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego dla Polski

• przedstawia skutki misji i męczeńskiej śmierci biskupa Wojciecha

• ocenia znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla Polski

• omawia plany Ottona III dotyczące stworzenia cesarstwa chrześcijańskiego

• wskazuje na mapie w podręczniku Gdańsk, ziemie Prusów, Gniezno i biskupstwa utworzone w Polsce

• opisuje przebieg wojen prowadzonych przez Bolesława Chrobrego

PO

1

3.

Bolesław Krzywousty i jego testament

• data: 1138 r.

• postać: Bolesław Krzywousty

• zagadnienia: walki o władzę między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem, rządy Krzywoustego, testament księcia Bolesława, rozbicie dzielnicowe i jego skutki

• zna i zaznacza na osi czasu datę: 1138 r.

• wie, kim był Bolesław Krzywousty

• zna pojęcia: rozbicie dzielnicowe, senior, dzielnica senioralna

• opowiada o konflikcie pomiędzy Bolesławem a Zbigniewem

• wymienia ziemie przyłączone do Polski przez Bolesława Krzywoustego

• wyjaśnia, w jaki sposób Bolesław Krzywousty podzielił Polskę

• wskazuje na mapie w podręczniku poszczególne dzielnice Polski

• wyjaśnia, dlaczego Bolesław Krzywousty zdecydował o podziale Polski

• wymienia skutki rozbicia dzielnicowego Polski

• ocenia rozbicie dzielnicowe Polski

PO

1

4.

W państwie krzyżackim

• daty: 1226 r., 1308 r.

• postać: Konrad Mazowiecki

• zagadnienia: Prusowie, Krzyżacy, podboje krzyżackie, utworzenie państwa krzyżackiego

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 1226 r., 1308 r.

• wie, kim był Konrad Mazowiecki

• zna pojęcia: państwo zakonne, wielki mistrz

• porównuje ubiór oraz zajęcia Krzyżaków i zakonników

• wyjaśnia, dlaczego Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski

• opisuje zamek krzyżacki na podstawie ilustracji z podręcznika

• wskazuje na mapie w podręczniku państwo krzyżackie i Malbork

• podaje przyczyny konfliktu polsko-krzyżackiego

• wskazuje pozytywne i negatywne skutki sprowadzenia Krzyżaków do Polski

• ocenia politykę Krzyżaków i ich działalność na podbitych terenach

• wyjaśnia, jakie znaczenie dla Polski miała utrata Pomorza Gdańskiego

• wyszukuje w różnych źródłach informacje o zamku w Malborku

PO, R

1

5.

W średniowiecznej Europie

• zagadnienia: rola cesarstwa i papiestwa, społeczeństwo feudalne, rycerstwo, mieszczaństwo, rola Kościoła w średniowieczu, średniowieczne uniwersytety

• zna pojęcia: feudalizm, stan, rycerstwo, mieszczaństwo, duchowieństwo, cech, sanktuarium

• wyjaśnia, jaką rolę w średniowiecznej Europie odgrywała ziemia uprawna

• wymienia poszczególne stany i omawia ich rolę, korzystając z ilustracji drabiny feudalnej zamieszczonej w podręczniku

• opowiada o średniowiecznym mieście i jego mieszkańcach

• wie, jaką rolę pełnił Kościół katolicki w średniowiecznej Europie

• wskazuje na mapie w podręczniku najpopularniejsze miejsca pielgrzymek

• wyjaśnia pojęcie: prawo składu

• tłumaczy, jaką rolę odgrywali w średniowieczu cesarz i papież

• wyjaśnia, na czym polegał system feudalny

• wskazuje różnice pomiędzy poszczególnymi stanami

• charakteryzuje średniowieczne uniwersytety

PO

1

Najazdy Mongołów

• data: 1241 r.

• postacie: Henryk Pobożny, Czyngis- -chan

• zagadnienia: azjatyckie plemiona koczownicze, imperium mongolskie, najazdy Mongołów na Polskę

• zna i zaznacza na osi czasu datę: 1241 r.

• zna postacie: Henryka Pobożnego, Czyngis-chana

• wie, kim byli Mongołowie

• wyjaśnia pochodzenie legendy o Lajkoniku

• wyjaśnia, dlaczego Mongołowie odnosili zwycięstwa nad wojskami europejskimi

• opowiada o najazdach Mongołów na Polskę

• wskazuje na mapie w podręczniku kierunki najazdów tatarskich na Europę

1

Rozdział VI: ZJEDNOCZONA POLSKA

1.

Pod rządami ostatnich Piastów

• daty: 1320 r., 1364 r.

• postacie: Przemysł II, Wacław II, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki

• zagadnienia: próby zjednoczenia Polski, rządy Władysława Łokietka, panowanie Kazimierza Wielkiego, założenie Akademii Krakowskiej, uczta u Wierzynka

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 1320 r., 1364 r.

• wie, kim byli: Przemysł II, Wacław II, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki

• wskazuje na mapie w podręczniku Pomorze Gdańskie, Kujawy, Wielkopolskę, Małopolskę, Mazowsze oraz Śląsk

• wyjaśnia, jak przebiegało jednoczenie ziem polskich, korzystając z mapy zamieszczonej w podręczniku

• wymienia reformy Kazimierza Wielkiego

• opisuje na podstawie ilustracji w podręczniku pracę górników w kopalni soli

• wie, dlaczego króla Kazimierza nazywano „Wielkim”

• opisuje na podstawie ilustracji z podręcznika, jak handlowano w Krakowie w czasach Kazimierza Wielkiego

• opowiada o uczcie u Wierzynka

• wskazuje na mapie w podręczniku terytorium państwa polskiego w XIV w.

• wymienia czynniki, które pomogły zjednoczyć państwo polskie

• ocenia politykę wewnętrzną i zagraniczną Kazimierza Wielkiego

• wyjaśnia sens powiedzenia, że król Kazimierz „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”

• wyszukuje w różnych źródłach informacje o Kazimierzu Wielkim

PO

1

2.

Polska w unii z Litwą

• daty: 1385 r., 1400 r., 1413 r.

• postacie: Jadwiga, Władysław Jagiełło

• zagadnienia: objęcie tronu przez Jadwigę, unia polsko-litewska, Jagiełło na tronie polskim, odnowienie Akademii Krakowskiej

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 1385 r., 1400 r., 1413 r.

• wie, kim byli: Jadwiga, Władysław Jagiełło

• zna pojęcie: unia

• podaje przyczyny i skutki zawarcia unii polsko-litewskiej

• wskazuje na mapie w podręczniku Polskę i Litwę po unii w Krewie

• opowiada o okolicznościach objęcia tronu przez Jadwigę

• przedstawia pokrewieństwo Piastów i Andegawenów, korzystając z drzewa genealogicznego

• omawia postanowienia unii w Krewie i unii w Horodle

• wymienia narodowości zamieszkujące obecnie wschodnie ziemie Polski

• wyszukuje w różnych źródłach informacje o Władysławie Jagielle

PO

1

3.

Wojny polsko-krzyżackie w XV wieku

• daty: 1410 r., 1454–1466 r.

• postacie: Władysław Jagiełło, Ulrich von Jungingen, Kazimierz Jagiellończyk

• zagadnienia: przyczyny wojen polsko-krzyżackich, bitwa pod Grunwaldem, wojna trzynastoletnia, pokój toruński, przyłączenie Pomorza Gdańskiego oraz Warmii do Polski

• zna i zaznacza na osi czasu daty: 1410 r., 1454 r., 1466 r.

• wie, kim byli: Władysław Jagiełło, Ulrich von Jungingen, Kazimierz Jagiellończyk

• opowiada o przebiegu bitwy pod Grunwaldem

• opisuje polskiego i krzyżackiego rycerza walczącego pod Grunwaldem na podstawie ilustracji z podręcznika

• podaje najważniejsze wydarzenia wojny trzynastoletniej

• wymienia postanowienia pokoju toruńskiego

• wskazuje na mapie w podręczniku granice Polski po wojnie trzynastoletniej

• omawia przyczyny oraz skutki wojen z Krzyżakami

• uzasadnia znaczenie ponownego przyłączenia do Polski Pomorza Gdańskiego

• porównuje dwie wojny z Krzyżakami w XV w. i ocenia płynące z nich korzyści

• odszukuje informacje w tekście źródłowym

PO

1

4.

Zamki i kościoły

• zagadnienia: średniowieczne budowle, styl romański, styl gotycki

• zna pojęcia: styl romański, styl gotycki, katedra, witraż, tryptyk, sklepienie, przypora, rozeta

• wie, jakich surowców budowlanych używano w średniowieczu

• wyjaśnia, dlaczego w średniowieczu budowano zamki

• opisuje kościoły w stylu romańskim i gotyckim na podstawie ilustracji z podręcznika i fotografii z atlasu

• odróżnia budynki zbudowane w stylu romańskim od budynków w stylu gotyckim

• rozpoznaje na fotografiach przyporę, tryptyk, sklepienie, rozetę i portal

• wymienia oraz porównuje cechy stylów romańskiego i gotyckiego

• wyjaśnia, jaką rolę w średniowieczu odgrywały obrazy i rzeźby o treści religijnej

• opisuje przykłady sztuki średniowiecznej na podstawie fotografii z atlasu

• przedstawia informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich w swojej miejscowości i regionie

R, CM

1

Średniowieczne księgi

• zagadnienia: średniowieczne księgi, biblioteka klasztorna, pierwsza polska kronika

• zna pojęcia: inkaust, skryptorium, psałterz, inicjał, pergamin, kopista, kronika, rocznik

• wyjaśnia, jak powstawała średniowieczna księga, korzystając z ilustracji z podręcznika

• opisuje funkcjonowanie biblioteki klasztornej

• wie, w jakim przedziale czasowym mieszczą się wydarzenia opisane w kronice Galla Anonima

• opowiada, jak dzisiaj korzysta się z biblioteki

• odróżnia kronikę od rocznika

• porównuje sposób powstawania oraz wygląd książek dawniej i dziś

• przedstawia rolę klasztorów w tworzeniu bibliotek i przepisywaniu ksiąg

• objaśnia pochodzenie i znaczenie związków frazeologicznych: benedyktyńska praca, przeczytać książkę od deski do deski

• wymienia miejsca przechowywania najcenniejszych polskich zabytków rękopiśmiennych

CM