Wymagania edukacyjne z przyrody kl. IV
Nr lekcji
Tytuł lekcji w podręczniku lub zeszycie ćwiczeń
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:Wymagania dopełniające - D
(ocena bardzo dobra).
i wykraczające - W(ocena celująca).
Uczeń:Uczeń z orzeczeniem
Dział 1. MY I PRZYRODA
1
Witaj, przyrodo!
Poznajemy się i planujemy wspólną pracę
określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa
2
Lekcja 1. Co to jest przyroda?
- wyjaśnia, co nazywamy przyrodą
- wymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej i przyrody ożywionej
- określa zasady pracy na lekcjach przyrody
- wymienia zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać w pracowni przyrodniczej
- wyjaśnia, dlaczego dzieł ludzi nie zaliczamy do przyrody
- wymienia składniki przyrody potrzebne człowiekowi do życia
- wymienia poznane na lekcji działania człowieka mogące pomóc przyrodzie oraz te, które jej szkodzą
- wymienia cechy istot żywych
- opisuje rolę poszczególnych składników przyrody niezbędnych do życia
- uzasadnia, dlaczego warto uczyć się przyrody
- podaje przykłady różnych elementów wyposażenia pracowni przyrodniczej
- opisuje zastosowania elementów wyposażenia pracowni przyrodniczej na lekcjach przyrody
- opisuje zależności między elementami przyrody ożywionej i nieożywionej (D)
- wymienia działania człowieka mogące pomóc przyrodzie oraz te, które jej szkodzą (na podstawie wiedzy spoza podręcznika) (D)
- przewiduje, jaki będzie miała wpływ zmiana jednego elementu przyrody na inne (W)
- uzasadnia na przykładach, jak praktycznie można wykorzystać wiedzę o przyrodzie (W)
- wymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej i przyrody ożywionej
- określa zasady pracy na lekcjach przyrody
- wymienia zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać w pracowni przyrodniczej
3
Lekcja 2. Sposoby poznawania przyrody
- wymienia nazwy 2–3 przyrządów służących do obserwacji przyrody
- dokonuje prostych obserwacji za pomocą lupy i lornetki
- wymienia 3–4 źródła wiedzy o przyrodzie
- wymienia zmysły człowieka
- przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu
- przyporządkowuje zmysły człowieka do obserwowanego obiektu przyrodniczego
- podaje przykłady wykorzystania lupy, mikroskopu, lornetki
- przeprowadza obserwacje według instrukcji
- podaje przykłady wykorzystania poszczególnych zmysłów w obserwacjach przyrody
- sprawnie posługuje się lupą i lornetką
- wyszukuje potrzebne informacje w literaturze wskazanej przez nauczyciela
- dokumentuje wyniki obserwacji w postaci rysunku, szkicu i opisu (D)
- samodzielnie wyszukuje literaturę uzupełniającą i z niej korzysta (D)
- ocenia przydatność różnych źródeł wiedzy do uczenia się przyrody (D)
- wyszukuje informacje w dostępnych źródłach i na ich podstawie pisze krótką notatkę
(2–3 zdania) na temat innych przyrządów stosowanych do obserwacji przyrodniczych (W)
- wymienia nazwy 2–3 przyrządów służących do obserwacji przyrody
- dokonuje prostych obserwacji za pomocą lupy i lornetki
- wymienia zmysły człowieka
- podaje przykłady wykorzystania lupy, mikroskopu, lornetki
4
Lekcja 3. Jak zadawać przyrodzie pytania?
- wyjaśnia, w jakim celu prowadzi się obserwacje i doświadczenia
- odróżnia obserwację od doświadczenia
- przeprowadza doświadczenia wg instrukcji
- wymienia zasady bezpiecznego prowadzenia doświadczeń i obserwacji
- samodzielnie przeprowadza dowolne doświadczenie wg instrukcji i zapisuje wyniki (D)
- wyciąga wnioski z prowadzonych obserwacji i doświadczeń (D)
- potrafi przewidywać wyniki obserwacji i doświadczeń (W)
- odróżnia obserwację od doświadczenia
- przeprowadza doświadczenia wg instrukcji
5
Lekcja 4. Jak być lubianym?
- wymienia kilka pozytywnych cech charakteru dobrego kolegi, dobrej koleżanki
- wskazuje cechy ucznia, które pomagają w utrzymaniu prawidłowych relacji w grupie
- wymienia podstawowe zasady obowiązujące w kontaktach z innymi ludźmi, między innymi podczas pracy w zespole
- w prawidłowy sposób dokonuje podziału przykładowych zachowań na sprzyjające dobrej komunikacji i te, które ją utrudniają
- wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na samopoczucie w szkole i w domu
- proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych
- rozróżnia wśród wielu komunikatów te, które są prawidłowo sformułowane (D)
- samodzielnie formułuje komunikaty (z zachowaniem asertywności) w różnych sytuacjach, z którymi styka się w szkole (D)
- uzasadnia, dlaczego dany komunikat wywołuje złe emocje u osób, do których jest kierowany (W)
- wymienia pozytywne cechy charakteru dobrego kolegi, dobrej koleżanki
6
Lekcja 5. Mój plan dnia
- wyjaśnia znaczenie odpoczynku, w tym snu, dla prawidłowego funkcjonowania organizmu
- podaje przykłady aktywności fizycznej i umysłowej
- wyjaśnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia
- odróżnia prawidłowo skonstruowany plan dnia od nieprawidłowego
- wskazuje właściwą formę wypoczynku po określonej pracy fizycznej lub umysłowej
- prawidłowo planuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia, z zachowaniem właściwych proporcji między pracą i wypoczynkiem (D)
- opisuje zdrowotne skutki niewłaściwego korzystania z telewizora i komputera oraz zbyt małej ilości snu (W)
- wyjaśnia znaczenie odpoczynku, w tym snu, dla prawidłowego funkcjonowania organizmu
- podaje przykłady aktywności fizycznej i umysłowej
- wyjaśnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia
7
Lekcja 6. Jak się skutecznie uczyć?
- opisuje prawidłowo zorganizowane miejsce do nauki
- wymienia sposoby powtarzania poznawanych treści
- wymienia zasady prawidłowego uczenia się
- przedstawia nowo poznane treści w postaci schematu lub rysunku (mapy myślowej) (D)
- samodzielnie tworzy mnemotechniki do zapamiętania trudnych treści (W)
- opisuje prawidłowo zorganizowane miejsce do nauki
- wymienia zasady prawidłowego uczenia się
8, 9
Lekcja 7. Podsumowanie działu 1
Podsumowanie i sprawdzian z działu „My i przyroda”
Dział 2. MOJA OKOLICA – 12 godzin
10
Lekcja 8. Krajobraz najbliższej okolicy
- wyjaśnia, czym jest krajobraz
- wymienia po trzy elementy krajobrazu naturalnego i wytworzonego przez człowieka
- opisuje krajobraz najbliższej okolicy
- wskazuje miejsca, gdzie przeważa krajobraz naturalny, i te, gdzie przeważa krajobraz wytworzony przez człowieka
- uzasadnia wybór miejsc, w których przeważa określony typ krajobrazu
- charakteryzuje krajobraz naturalny i krajobraz stworzony przez człowieka (D)
- tworzy mapę myślową krajobrazów (W)
- wykonuje album przedstawiający różne typy krajobrazu w swoim miejscu zamieszkania i najbliższej okolicy (W)
- wymienia po trzy elementy krajobrazu naturalnego i wytworzonego przez człowieka
11
Lekcja 9.
Od głębokich dolin do wysokich gór- podaje przykłady wypukłych i wklęsłych form terenu
- wykonuje modele form terenu wg instrukcji
- rozróżnia w terenie i na modelu wypukłe i wklęsłe formy terenu
- charakteryzuje wzniesienia (z podaniem zakresu wysokości) i formy wklęsłe
- graficznie przedstawia sposób odróżnienia wypukłych form terenu od wklęsłych
- samodzielnie wykonuje modele różnych form terenu, np. z plasteliny (D)
- opisuje na przykładach formy terenu w najbliższej okolicy (D)
- dokumentuje przykłady różnych form terenu w miejscowości, w której mieszka, i jej okolicy (np. album z rysunkami lub zdjęciami wraz z opisem) (W)
- podaje przykłady wypukłych i wklęsłych form terenu
- wykonuje modele form terenu wg instrukcji
12
Lekcja 9a. Rozpoznajemy formy terenu
(zajęcia terenowe)
13
Lekcja 10. Poznajemy różne rodzaje skał
- odróżnia glebę od skały
- opisuje wygląd skał na podstawie obserwacji zdjęć, ilustracji lub okazów zgromadzonych w pracowni
- podaje nazwy 2–3 skał
- dokonuje podziału skał według kryterium spoistości
- wymienia nazwy skał omawianych na lekcji
- charakteryzuje skały, oceniając ich barwę, jednorodność budowy, twardość, kruchość, plastyczność, spoistość
- charakteryzuje zastosowanie różnych skał w gospodarce człowieka w oparciu o ich budowę (D)
- tworzy kolekcję skał występujących w najbliższej okolicy (D)
- podaje inne niż omawiane na lekcji zastosowanie poszczególnych skał na podstawie dodatkowych źródeł (W)
- tworzy kolekcję skał występujących w różnych rejonach Polski (W)
- odróżnia glebę od skały
- dokonuje podziału skał według kryterium spoistości
14
Lekcja 11.
Jak powstaje gleba?- układa we właściwej kolejności rysunki (wraz z opisami) przedstawiające kolejne etapy powstawania gleby
- omawia budowę gleby
- wymienia ożywione i nieożywione składniki gleby
- charakteryzuje proces powstawania gleby
- odróżnia glebę żyzną od mało żyznej
- definiuje pojęcie żyzności gleby (D)
- wyjaśnia znaczenie organizmów w powstawaniu gleby (D)
- podaje nazwy wybranych gleb (D)
- klasyfikuje wybrane gleby wg żyzności (D)
- przewiduje żyzność różnych gleb na podstawie analizy ich przekrojów (W)
- układa we właściwej kolejności rysunki (wraz z opisami) przedstawiające kolejne etapy powstawania gleby
15
Lekcja 12. Krajobrazy miast i wsi
- wymienia typy krajobrazu
- rozróżnia na zdjęciach bądź w terenie typy krajobrazu
- przedstawia ogólną charakterystykę krajobrazu miejskiego i wiejskiego
- wyodrębnia w krajobrazie wiejskim elementy krajobrazu rolniczego oraz w krajobrazie miejskim elementy krajobrazu przemysłowego
- omawia różnice miedzy krajobrazem miejskim i wiejskim (D)
- klasyfikuje różne elementy krajobrazu najbliższej okolicy (D)
- analizuje wpływ różnych typów krajobrazu na samopoczucie człowieka (W)
- wymienia typy krajobrazu
- rozróżnia na zdjęciach bądź w terenie typy krajobrazu
- przedstawia ogólną charakterystykę krajobrazu miejskiego i wiejskiego
16
Lekcja 13. Jak wyznaczyć kierunki geograficzne?
- wymienia główne kierunki geograficzne
- wyznacza w przybliżeniu kierunek północny w terenie, na podstawie cienia patyka wbitego w ziemię w południe
- wyjaśnia pojęcie widnokręgu
- wyjaśnia pojęcie północy geograficznej
- wymienia kierunki pośrednie
- rysuje różę kierunków z zastosowaniem skrótów nazw polskich i angielskich
- wymienia obiekty znajdujące się w określonych kierunkach od miejsca obserwacji
- dokładnie wyznacza kierunki geograficzne na widnokręgu za pomocą kompasu i gnomonu (D)
- dopasowuje sposoby wyznaczania północy geograficznej do określonej sytuacji (D)
- wyszukuje dodatkowe informacje na temat innych niż omawiane na lekcji sposobów wyznaczania kierunków geograficznych w terenie w dzień i w nocy (W)
- wymienia główne kierunki geograficzne
- wyznacza w przybliżeniu kierunek północny w terenie, na podstawie cienia patyka wbitego w ziemię w południe
- wymienia kierunki pośrednie
17
Lekcja 13a. Wyznaczamy kierunki geograficzne
(zajęcia terenowe)
18
Lekcja 14. Wędrówka Słońca nad widnokręgiem
- wyjaśnia pojęcie doby
- wyjaśnia określenie: pozorna wędrówka Słońca po niebie
- posługując się własnoręcznie wykonanym schematem, omawia wędrówkę Słońca nad widnokręgiem
- wyjaśnia pojęcia: wschód, górowanie (południe słoneczne), zachód Słońca
- odnajduje zależność między wysokością Słońca a długością cienia
- przedstawia na rysunku zależność między wysokością Słońca a długością cienia
- wyszukuje w kalendarzu godziny, o których wschodzi i zachodzi Słońce w różnych porach roku
- na podstawie obserwacji na rysunkach długości cieni ludzi i przedmiotów określa porę dnia. (D)
- na podstawie dodatkowych źródeł informacji uzasadnia, dlaczego w Polsce cienie są zawsze widoczne, nawet w południe słoneczne (W)
- wyjaśnia położenie Ziemi względem Słońca, kiedy Słońce zajdzie za linię widnokręgu (W)
- wyjaśnia określenie: pozorna wędrówka Słońca po niebie
- wyszukuje w kalendarzu godziny, o których wschodzi i zachodzi Słońce w różnych porach roku
19
Lekcja 14a. Obserwujemy wędrówkę Słońca nad widnokręgiem
(zajęcia terenowe)
20, 21
Lekcja 15. Podsumowanie działu 2
Podsumowanie i sprawdzian z działu „Moja okolica”
Dział 3. CIEPŁO, ZIMNO I POGODA
22
Lekcja 16. Co to jest temperatura?
- wśród urządzeń pomiarowych wskazuje termometr jako przyrząd do pomiaru temperatury
- podaje nazwę jednostki pomiaru temperatury
- odczytuje temperaturę dodatnią i ujemną na termometrze
- zaznacza na rysunku termometru określone wartości temperatury
- omawia czynniki, które wpływają na nasze odczucie temperatury
- odróżnia różne rodzaje termometrów
- podaje temperaturę ciała zdrowego człowieka, przybliżoną temperaturę płomienia i temperaturę pokojową (D)
- wyszukuje informacje na temat:
– najwyższej dopuszczalnej temperatury ciała człowieka
– skali temperaturowej Fahrenheita
– temperatury ciała różnych zwierząt (W)
- wśród urządzeń pomiarowych wskazuje termometr jako przyrząd do pomiaru temperatury
- podaje nazwę jednostki pomiaru temperatury
- odczytuje temperaturę dodatnią i ujemną na termometrze
- zaznacza na rysunku termometru określone wartości temperatury
23
Lekcja 17. Jaką postać może mieć woda?
- wymienia stany skupienia wody
- podaje przykłady wykorzystania wody przez człowieka
- opisuje proces parowania wody na przykładach z życia codziennego
- podaje przykłady występowania wody w poszczególnych stanach skupienia
- wymienia czynniki przyspieszające parowanie wody
- podaje temperaturę wrzenia i krzepnięcia wody
- wyjaśnia pojęcia: parowanie, skraplanie, krzepnięcie i topnienie
- dokonuje obserwacji zmian stanów skupienia wody w przyrodzie
- dokumentuje wyniki obserwacji zmian stanów skupienia wody
- charakteryzuje czynniki wpływające na krzepnięcie wody i topnienie lodu
- przeprowadza wg instrukcji doświadczenia badające czynniki przyspieszające parowanie wody
- samodzielnie przeprowadza doświadczenia wyjaśniające zjawiska krzepnięcia, topnienia i skraplania wody (D)
- uzasadnia, dlaczego temperatura, ruch powietrza i większa powierzchnia wpływają na szybkość parowania wody (D)
- na podstawie dodatkowych źródeł informacji wyjaśnia, na czym polega zjawisko sublimacji i resublimacji (W)
- wyszukuje przykłady w przyrodzie i gospodarce człowieka świadczące o rozszerzalności wody podczas procesu krzepnięcia (W)
- opisuje, w jaki sposób i w jakim celu człowiek w zimie obniża temperaturę krzepnięcia wody (W)
- wyjaśnia, dlaczego człowiek na pustyni musi pić bardzo dużo wody, a wielbłąd nie (W)
- przeprowadza inne niż opisane w podręczniku doświadczenia badające szybkość parowania wody (W)
- wymienia stany skupienia wody
- podaje przykłady wykorzystania wody przez człowieka
- opisuje proces parowania wody na przykładach z życia codziennego
- podaje temperaturę wrzenia i krzepnięcia wody
24
Lekcja 18. Kiedy woda paruje szybciej?
25
Lekcja 18a. Badamy przemiany stanów skupienia wody
26
Lekcja 19. Poznajemy ciała stałe, ciecze i gazy
- podaje przykłady różnych substancji ze swojego otoczenia
- określa stan skupienia różnych substancji ze swojego otoczenia
- wyjaśnia pojęcie substancji
- omawia na przykładach zmiany stanów skupienia innych substancji niż woda
- przeprowadza doświadczenia wykazujące inną szybkość parowania różnych cieczy
- wyjaśnia, co się dzieje z ciałami stałymi, jeśli są podgrzewane do coraz wyższej temperatury (D)
- wyjaśnia, co się dzieje z gazami, gdy obniża się ich temperaturę (D)
- wyjaśnia, dlaczego gaz w butli turystycznej ma postać cieczy, a z palnika wydostaje się w postaci gazu (W)
- podaje przykłady różnych substancji ze swojego otoczenia
- określa stan skupienia różnych substancji ze swojego otoczenia
27
Lekcja 20. Otacza nas powietrze
- wymienia cechy otaczającego nas powietrza
- przeprowadza proste doświadczenia potwierdzające istnienie wokół nas powietrza
- wyjaśnia pojęcie ciśnienia atmosferycznego
- podaje jednostkę pomiaru ciśnienia atmosferycznego
- odczytuje z barometru ciśnienie
- przeprowadza doświadczenie potwierdzające istnienie ciśnienia atmosferycznego
- na podstawie oglądanych przez dłuższy czas prognoz pogody wskazuje zależność między wartościami ciśnienia atmosferycznego a typem pogody (D)
- wskazuje miejsca na Ziemi, gdzie ciśnienie powietrza jest bardzo małe i brakuje tlenu (W)
- wymienia cechy otaczającego nas powietrza
28
Lekcja 21. Pogoda i jej składniki. Temperatura powietrza
- wymienia składniki pogody w oparciu o telewizyjną prognozę pogody
- odczytuje temperaturę powietrza na termometrze pokojowym i zaokiennym
- zaznacza na rysunku termometru określone wartości temperatury
- podaje krótką charakterystykę poszczególnych składników pogody
- omawia budowę termometru
- omawia czynniki, które wpływają na nasze odczucie temperatury
- omawia warunki konieczne do prawidłowego odczytu temperatury
- omawia zasady pomiaru temperatury w stacjach meteorologicznych (D)
- wyjaśnia, dlaczego latem temperatura powietrza zmienia się wraz z wysokością nad ziemią
- na podstawie podanych wartości oblicza średnią temperaturę dnia, miesiąca, roku (W)
- oblicza różnicę temperatur (W)
- odczytuje z wykresu termografu najwyższą i najniższą temperaturę oraz godziny, w których przeprowadzono pomiary (W)
- wymienia składniki pogody w oparciu o telewizyjną prognozę pogody
- odczytuje temperaturę powietrza na termometrze pokojowym i zaokiennym
- zaznacza na rysunku termometru określone wartości temperatury
29
Lekcja 22. Skąd wieje wiatr?
- określa siłę wiatru na podstawie obserwacji otoczenia, np. drzew
- wyjaśnia pojęcie wyżu i niżu
- omawia sposoby badania kierunku i siły wiatru
- podaje nazwy przyrządów i jednostki pomiaru kierunku i siły wiatru
- opisuje powstawanie wiatru na podstawie schematu
- odczytuje z map pogody nazwy wiatrów zgodnie z ich kierunkami
- rysuje schemat powstawania wiatru i omawia go (D)
- buduje prosty wiatromierz (D)
- za pomocą własnoręcznie zbudowanego wiatromierza dokonuje pomiaru kierunku i siły wiatru (D)
- wymienia dziedziny życia, w których ważną rolę odgrywa wiatr (W)
- wyjaśnia, dlaczego powietrze przyspiesza, przemieszczając się pomiędzy blokami osiedla (W)
- określa siłę wiatru na podstawie obserwacji otoczenia, np. drzew
- odczytuje z map pogody nazwy wiatrów zgodnie z ich kierunkami
30
Lekcja 23. Gdy pada deszcz, śnieg albo grad
- wymienia rodzaje opadów
- podaje nazwę przyrządu służącego do pomiaru ilości opadów
- określa stopień zachmurzenia nieba w środowisku naturalnym
- określa, z czego składa się chmura
- wskazuje różnice pomiędzy różnymi rodzajami opadów
- opisuje powstawanie opadów
- wyjaśnia zależność między budową chmury a jej wysokością nad poziomem gruntu
- charakteryzuje rodzaje chmur ze względu na ich wysokość nad ziemią (D)
- prowadzi obserwacje opadów za pomocą samodzielnie wykonanego deszczomierza (D)
- dokonuje pomiarów opadów w dłuższym czasie (W)
- na podstawie karty obserwacji oblicza średnią opadów dla danego miesiąca (W)
- wymienia rodzaje opadów
- podaje nazwę przyrządu służącego do pomiaru ilości opadów
- określa stopień zachmurzenia nieba w środowisku naturalnym
- wskazuje różnice pomiędzy różnymi rodzajami opadów
31
Lekcja 24. Jak powstają osady atmosferyczne?
- podaje nazwy osadów atmosferycznych
- opisuje, w jaki sposób powstaje rosa i szron
- opisuje sposób powstawania szadzi i gołoledzi
- wyjaśnia różnicę między osadami i opadami (D)
- na podstawie fotografii rozróżnia szron i szadź (D)
- proponuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące zamarzanie pary wodnej znajdującej się w powietrzu (W)
- podaje nazwy osadów atmosferycznych
32
Lekcja 25. Pogodę można przewidywać
- wyjaśnia pojęcie prognozy pogody
- wymienia dziedziny życia, w których ważna jest znajomość prognozy pogody
- odczytuje umowne znaki z mapy pogody
- na podstawie tekstu charakteryzującego pogodę tworzy mapę pogody
- prowadzi dziennik pogody w oparciu o własne obserwacje i pomiary (D)
- przez określony czas porównuje sprawdzalność prognozy pogody z własnymi obserwacjami (W)
- wyjaśnia pojęcie prognozy pogody
- odczytuje umowne znaki z mapy pogody
33
Lekcja 25a. Obserwujemy składniki pogody
(zajęcia terenowe)
34
Lekcja 26. Pogoda zmienia się wraz z porami roku
- podaje daty pierwszych dni pór roku
- przedstawia ogólną charakterystykę pogody w różnych porach roku
- wyjaśnia pojęcia przesilenia zimowego i letniego, równonocy wiosennej i jesiennej
- na schematycznym rysunku przedstawia pozorną wędrówkę Słońca w ciągu doby oraz miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku
- wyjaśnia zależność między wysokością Słońca a długością dnia i temperaturą powietrza w ciągu roku
- na podstawie własnych obserwacji wykonuje schematyczne rysunki pozornej wędrówki Słońca po niebie w różnych porach roku (D)
- analizuje i porównuje ze sobą poznane składniki pogody w poszczególnych porach roku (D)
- wyjaśnia różnicę między kalendarzowymi, astronomicznymi i klimatycznymi porami roku (W)
- przedstawia ogólną charakterystykę pogody w różnych porach roku
35, 36
Lekcja 27. Podsumowanie działu 3
Podsumowanie i sprawdzian z działu „Ciepło, zimno i pogoda”
Dział 4. MOJE ZDROWIE I BEZPIECZEŃSTWO
37
Lekcja 28. Poznajemy świat bakterii
- podaje miejsca występowania bakterii
- wyjaśnia, dlaczego nie możemy zobaczyć bakterii gołym okiem
- przedstawia sposób rozmnażania się bakterii
- podaje po dwa przykłady pożytecznej i szkodliwej działalności bakterii
- wymienia czynniki niezbędne do rozmnażania się bakterii
- podaje nazwę przyrządu pozwalającego zobaczyć bakterie
- przeprowadza wg instrukcji doświadczenie badające wpływ bakterii na mleko
- wymienia kilka produktów spożywczych powstałych dzięki działalności bakterii
- przewiduje, co by się stało, gdybyśmy wszystkie żyjące wokół nas bakterie zabarwili na kolor różowy (D)
- charakteryzuje zasadę działania antybiotyków (W)
- wyszukuje informacje o ubocznym działaniu wybranego antybiotyku (W)
- uzasadnia, dlaczego podczas leczenia antybiotykiem i bezpośrednio po nim należy jeść jogurt, kefir lub maślankę (W)
- podaje miejsca występowania bakterii
- podaje po dwa przykłady pożytecznej i szkodliwej działalności bakterii
- wymienia czynniki niezbędne do rozmnażania się bakterii
38
Lekcja 29. Co wywołuje choroby?
- podaje po dwa przykłady chorób, którymi można się zarazić, i dwa przykłady chorób, którymi się nie zarażamy
- nazywa drobnoustroje wywołujące choroby zakaźne
- wyjaśnia pojęcie infekcji (zakażenia)
- wymienia przykłady chorób zakaźnych wywoływanych przez bakterie i wywoływanych przez wirusy
- określa rodzaj mikroskopu, za pomocą którego można zobaczyć wirusy
- określa środowisko, w którym mogą się rozmnażać wirusy
- charakteryzuje choroby bakteryjne: anginę, salmonellozę, próchnicę oraz wirusowe: przeziębienie, grypę, grypę jelitową, opryszczkę wargową (D)
- wskazuje podobieństwa i różnice między bakteriami i wirusami (D)
- na podstawie dostępnych źródeł wiedzy charakteryzuje inne choroby zakaźne (szczególnie choroby wieku dziecięcego) (W)
- wyszukuje informacje na temat odkrycia i znaczenia penicyliny dla człowieka (W)
- podaje po dwa przykłady chorób, którymi można się zarazić, i dwa przykłady chorób, którymi się nie zarażamy
39
Lekcja 30. Jak się nie zarazić?
- wyjaśnia, dlaczego kichając i kaszląc, należy zasłaniać nos i usta
- wyjaśnia, dlaczego mycie rąk zapobiega zarażaniu się wybranymi chorobami zakaźnymi
- wyjaśnia, dlaczego skaleczenie może być niebezpieczne
- wymienia różne drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu człowieka
- charakteryzuje wściekliznę i sposoby jaj zapobiegania
- wyjaśnia zasady postępowania w przypadku wbicia się kleszcza w skórę
- opisuje ubranie zabezpieczające człowieka przed kleszczami na wycieczkach (D)
- omawia zasadę działania i znaczenie szczepień ochronnych (W)
- sprawdza w dostępnych źródłach, jakie choroby są przenoszone przez kleszcze (W)
- wyjaśnia, dlaczego kichając i kaszląc, należy zasłaniać nos i usta
- wyjaśnia, dlaczego mycie rąk zapobiega zarażaniu się wybranymi chorobami zakaźnymi
- wyjaśnia, dlaczego skaleczenie może być niebezpieczne
40
Lekcja 31. Jak chronić jedzenie przed zepsuciem?
- wskazuje przyczynę psucia się żywności
- przedstawia sposoby niszczenia i ograniczania bakterii w produktach spożywczych
- wymienia sposoby ochrony żywności przed zepsuciem
- określa miejsca przechowywania wskazanych przez nauczyciela produktów żywnościowych
- wyjaśnia, dlaczego nie należy zbyt często jeść produktów z dodatkiem konserwantów
- wyjaśnia, dlaczego nie wolno jeść przeterminowanej żywności
- wyszukuje na etykietach różnych artykułów spożywczych nazwy i symbole substancji konserwujących
- wyjaśnia, dlaczego artykuły spożywcze po otwarciu opakowania należy spożyć wcześniej, niż wskazuje data przydatności do spożycia (D)
- wyjaśnia, dlaczego żywność suszona, mocno solona lub słodzona może być przechowywana dłużej (W)
- wskazuje przyczynę psucia się żywności
- przedstawia sposoby niszczenia i ograniczania bakterii w produktach spożywczych
- wymienia sposoby ochrony żywności przed zepsuciem
41
Lekcja 32. Higiena osobista pomaga zachować zdrowie
- wyjaśnia, co się składa na higienę osobistą
- omawia, kiedy należy myć całe ciało, włosy, ręce i zęby
- wyjaśnia, jak często należy zmieniać ubranie wierzchnie i bieliznę osobistą
- demonstruje, jak należy myć zęby szczoteczką i jak czyścić je nicią dentystyczną
- określa właściwą częstotliwość kontroli zębów przez stomatologa
- wyjaśnia, dlaczego lepiej jest myć ciało pod prysznicem niż w wannie
- na podstawie etykiet różnych środków do mycia i pielęgnacji ciała wskazuje produkty przeznaczone dla dzieci
- wyjaśnia, dlaczego należy chodzić do stomatologa zanim zacznie boleć ząb (D)
- podaje przykłady negatywnych skutków nadmiernego stosowania mydła i innych środków do mycia ciała (W)
- wyjaśnia, co się składa na higienę osobistą
- omawia, kiedy należy myć całe ciało, włosy, ręce i zęby
- wyjaśnia, jak często należy zmieniać ubranie wierzchnie i bieliznę osobistą
42
Lekcja 33. Bezpieczeństwo w domu zależy także od ciebie
- wykonuje kartę z zapisami ważnych numerów telefonów i własnym adresem
- wskazuje nr 112 jako uniwersalny telefon alarmowy
- wyjaśnia, jak należy się zachować, gdy do drzwi dzwoni ktoś obcy lub kiedy wybuchnie pożar
- podaje treść informacji, którą należy przekazać, dzwoniąc na telefon alarmowy
- wymienia potencjalne źródła pożaru w domu
- podaje przykłady przedmiotów, które dziecko może ugasić samodzielnie, w odróżnieniu od pożaru, wymagającego interwencji dorosłych
- wymienia z pamięci telefony alarmowe na pogotowie, straż pożarną i policję
- wyjaśnia, dlaczego w razie pożaru nie należy tracić czasu na szukanie i zabieranie ze sobą żadnych przedmiotów, w tym przedmiotów cennych
- podaje przykłady materiałów łatwopalnych (D)
- wyjaśnia, w jakich sytuacjach dziecko może samodzielnie zapalić ogień (D)
- wyszukuje informacje na temat czynników wzmacniających i ograniczających pożar (W)
- wskazuje nr 112 jako uniwersalny telefon alarmowy
- podaje treść informacji, którą należy przekazać, dzwoniąc na telefon alarmowy
- wyjaśnia, jak należy się zachować, gdy do drzwi dzwoni ktoś obcy lub kiedy wybuchnie pożar
43
Lekcja 34. Instalacje: gazowa, elektryczna i wodna mogą być niebezpiecz-ne
- wymienia domowe urządzenia gazowe i elektryczne, które mogą stanowić zagrożenie
- wyjaśnia, jak należy się zachować, gdy ulatnia się gaz
- omawia zasady, których należy przestrzegać podczas kontaktu z urządzeniami elektrycznymi
- wyjaśnia, co należy zrobić, gdy woda leje się z uszkodzonego kranu bądź innego domowego urządzenia
- wyjaśnia, co może się stać, gdy w trakcie gotowania kipi potrawa
- przewiduje skutki niewłaściwego korzystania z urządzeń gazowych i elektrycznych w domu
- rozróżnia sytuacje bezpiecznego i niebezpiecznego korzystania z urządzeń gazowych i elektrycznych
- wskazuje miejsca odcięcia dopływu gazu, prądu i wody w swoim domu (D)
- opisuje, w jaki sposób można zabezpieczyć gniazdka elektryczne, żeby nie stwarzały zagrożenia dla dzieci (D)
- wyjaśnia, dlaczego pracując z urządzeniami elektrycznymi, używa się specjalnych śrubokrętów (W)
- wyjaśnia, dlaczego używanie suszarki do włosów w wannie lub przy wannie z wodą jest niebezpieczne (W)
- wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas kontaktu z urządzeniami elektrycznymi
- wyjaśnia, jak należy się zachować, gdy ulatnia się gaz
44
Lekcja 35. Bezpieczeństwo poza domem
- wyjaśnia znaczenie elementów odblaskowych na ubraniu dla bezpieczeństwa pieszego
- wymienia miejsca, w których można jeździć bezpiecznie na łyżwach lub sankach
- opisuje, jak powinno się zachować dziecko, gdy nieznajomy zaprasza je do domu lub samochodu
- demonstruje, jak należy przechodzić przez przejście dla pieszych z sygnalizacją świetlną i bez sygnalizacji
- podaje, którą stroną drogi powinni poruszać się piesi, gdy przy drodze nie ma chodnika
- wyjaśnia, jak należy się zachować po znalezieniu niewybuchu lub niewypału
- podaje, o jakiej porze w ciągu doby kierowcy najtrudniej jest dostrzec pieszego na ulicy
- wyjaśnia, dlaczego na drodze bez chodnika zawsze należy chodzić lewą stroną
- wyjaśnia, kiedy dziecko może jeździć rowerem po chodniku
- wymienia sporty, które wymagają używania kasku i uzasadnia odpowiedź
- wskazuje niebezpieczne miejsca na drodze z domu do szkoły
- podaje przykłady niebezpiecznych sytuacji podczas zabaw na świeżym powietrzu
- wskazuje zachowania osób dorosłych, które mogą stanowić zagrożenie dla dzieci (D)
- wyjaśnia, dlaczego nawet przy silnych mrozach nie wolno jeździć na łyżwach po zamarzniętej rzece (B)
- wyjaśnia znaczenie elementów odblaskowych na ubraniu dla bezpieczeństwa pieszego
- wyjaśnia, dlaczego na drodze bez chodnika zawsze należy chodzić lewą stroną
- wymienia miejsca, w których można jeździć bezpiecznie na łyżwach lub sankach
45
Lekcja 36. Bezpieczeństwo w gospodarstwie rolnym
- na podstawie ilustracji wymienia urządzenia w gospodarstwie rolnym mogące stanowić zagrożenie dla dzieci
- podaje przykłady prac, których dzieciom nie wolno wykonywać w gospodarstwie rolnym
- uzasadnia, dlaczego nie należy bawić się w zbożu, gdy odbywają się tam prace polowe
- demonstruje, w jaki sposób należy prawidłowo przenosić ciężkie przedmioty
- wyjaśnia, dlaczego nie należy przebywać w pobliżu miejsca, gdzie przeprowadza się nawożenie lub rozpryskuje się środki ochrony roślin (D)
- dowolną techniką wykonuje plakat lub ulotkę ostrzegającą przed zagrożeniami w gospodarstwie rolnym (W)
- na podstawie ilustracji wymienia urządzenia w gospodarstwie rolnym mogące stanowić zagrożenie dla dzieci
46
Lekcja 37. Kiedy zdarzy się wypadek
- demonstruje, co należy zrobić, kiedy:
– skaleczymy się lub leci nam krew z nosa
– uderzone miejsce boli i puchnie
– po urazie mocno boli noga, ręka, głowa lub brzuch
– ulegliśmy poparzeniu
- wymienia sytuacje, w których użądlenie owada może być bardzo niebezpieczne
- rozróżnia na rysunku lub wśród okazów naturalnych pszczołę, osę, trzmiela i szerszenia
- wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas jedzenia i picia na świeżym powietrzu
- wyjaśnia znaczenie szczepionki w przypadku ugryzienia przez zwierzę podejrzane o wściekliznę (D)
- wyjaśnia, dlaczego poparzone miejsce trzeba chłodzić aż 15 minut (D)
- przygotowuje wspólnie z rodzicami domową apteczkę, a spis jej zawartości przedstawia na lekcji (W)
- wyjaśnia, dlaczego przyłożenie zimnego okładu do górnej części nosa hamuje krwotok (W)
- demonstruje, co należy zrobić, kiedy:
– skaleczymy się lub leci nam krew z nosa
- wymienia sytuacje, w których użądlenie owada może być bardzo niebezpieczne
47, 48
Lekcja 38. Podsumowanie działu 4
Podsumowanie i sprawdzian z działu „Moje zdrowie i bezpieczeństwo”
Dział 5. ŚWIAT ISTOT ŻYWYCH
49
Lekcja 39. Co to znaczy żyć?
- podaje przykłady organizmów o różnej wielkości ciała i żyjących w różnych środowiskach
- wymienia czynności życiowe organizmów
- charakteryzuje czynności życiowe organizmów
- wymienia różnice między organizmami a nieożywionymi elementami przyrody
- posługując się przykładami, wyjaśnia komórkową budowę organizmów
- wyjaśnia różnice między wzrostem i rozwojem (D)
- wyszukuje informacje o najmniejszych i największych komórkach budujących organizmy (W)
- wymienia czynności życiowe organizmów
50
Lekcja 40. Co widać pod mikroskopem?
- wyjaśnia, do czego służy mikroskop
- podaje przykłady organizmów, które można zobaczyć tylko za pomocą mikroskopu
- wymienia części mikroskopu
- omawia przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu
- z pomocą nauczyciela wykonuje preparat z ludzkiego włosa i obserwuje go pod mikroskopem
- dokonuje obserwacji gotowych preparatów
- sprawnie posługuje się mikroskopem
- dokumentuje obserwacje w formie rysunku
- omawia najczęściej popełniane błędy przy wykonywaniu preparatów mikroskopowych i ustawianiu obrazu pod mikroskopem (D)
- wykonuje wg instrukcji preparat ze skórki z cebuli (D)
- dokonuje obserwacji wykonanego preparatu ze skórki cebuli (D)
- samodzielnie wykonuje preparaty wymagające odpowiedniego cięcia w celu uzyskania przejrzystości obiektu
(W)
- wyjaśnia, do czego służy mikroskop
- z pomocą nauczyciela wykonuje preparat z łuski cebuli i obserwuje go pod mikroskopem
- dokonuje obserwacji gotowych preparatów
51
Lekcja 41. Podział świata organizmów
- wymienia nazwy głównych królestw organizmów
- podaje po jednym przykładzie organizmów należących do poszczególnych królestw
- krótko charakteryzuje królestwa organizmów
- wyjaśnia pojęcie gatunku
- omawia podobieństwa i różnice w budowie człowieka i innych zwierząt (D)
- wyszukuje informacje na temat, jak człowiek wykorzystuje swoje podobieństwo do zwierząt (np. w medycynie) (W)
- wymienia nazwy głównych królestw organizmów
- podaje po jednym przykładzie organizmów należących do poszczególnych królestw
52
Lekcja 42. Do życia niezbędna jest energia
- podaje, do czego organizmom jest potrzebna energia
- wyjaśnia, że źródłem energii jest spożywany pokarm
- omawia proces spalania
- wymienia tlen jako składnik powietrza niezbędny do spalania
- wymienia dwutlenek węgla jako jeden z produktów procesu spalania
- przeprowadza wg instrukcji doświadczenie wykazujące, że tlen jest niezbędny do spalania
- podaje przykładu spalania różnych substancji i sposoby wykorzystania powstałej energii przez człowieka (D)
- wyjaśnia, dlaczego niektóre gaśnice stosowane do gaszenia pożarów są wypełnione dwutlenkiem węgla (W)
- podaje, do czego organizmom jest potrzebna energia
- wyjaśnia, że źródłem energii jest spożywany pokarm
53
Lekcja 43. Dlaczego musimy oddychać?
- podaje nazwę gazu niezbędnego organizmom do oddychania
- podaje nazwę gazu powstającego podczas oddychania
- wymienia sposoby pobierania tlenu przez różne organizmy
- wymienia substraty (substancje pokarmowe i tlen) i produkty (energia i dwutlenek węgla) procesu oddychania
- przeprowadza wg instrukcji doświadczenie wykazujące, że w wydychanym przez człowieka powietrzu jest więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu pobieranym podczas wdechu
- wyjaśnia, skąd organizmy czerpią energię potrzebną im do życia
- porównuje oddychanie roślin i zwierząt
- wymienia sytuacje, w których człowiek potrzebuje więcej energii, a więc również więcej tlenu i pokarmu
- charakteryzuje podobieństwa i różnice w procesach uzyskiwania energii:
– podczas spalania np. węgla (D)
- – podczas łączenia się substancji pokarmowych z tlenem w organizmie człowieka (D)
- wyjaśnia, jak może się czuć człowiek, który przez dłuższy czas przebywa w zamkniętym pomieszczeniu (W)
wyjaśnia, dlaczego człowiek pozbawiony tlenu może przeżyć tylko kilka minut (W)
- podaje nazwę gazu niezbędnego organizmom do oddychania
- podaje nazwę gazu powstającego podczas oddychania
54
Lekcja 44. Jak rośliny się odżywiają?
- dzieli organizmy ze względu na sposób, w jaki się odżywiają
- wymienia gazy pobierane i usuwane przez rośliny w procesie fotosyntezy i oddychania oraz przez zwierzęta w procesie oddychania
- omawia różnice między organizmami samożywnymi i cudzożywnymi
- przeprowadza wg instrukcji doświadczenie wykazujące wpływ ilości światła i wody na przebieg procesu fotosyntezy
- samodzielnie rysuje schemat procesu fotosyntezy
- omawia proces fotosyntezy na samodzielnie narysowanym schemacie
- uzasadnia, dlaczego oddychanie jest procesem równie ważnym dla zwierząt, jak i dla roślin
- wyjaśnia znaczenie fotosyntezy zarówno dla roślin, jak i dla zwierząt (D)
- przewiduje zmiany, jakie zaszłyby w przyrodzie, gdyby Słońce przestało świecić (W)
- dzieli organizmy ze względu na sposób, w jaki się odżywiają omawia różnice między organizmami samożywnymi i cudzożywnymi
55
Lekcja 45. Wzrost i rozwój rośliny
- wymienia składniki potrzebne roślinie do życia
- podaje nazwy części rośliny
- wymienia po kolei najważniejsze etapy rozwoju rośliny
- omawia rolę, jaką odgrywają poszczególne części rośliny
- prowadzi wg instrukcji hodowlę fasoli lub grochu
- dokumentuje obserwacje hodowli fasoli lub grochu w karcie obserwacji
- samodzielnie prowadzi hodowlę fasoli w różnych warunkach:
– nasiona zanurzone w wodzie
– nasiona stykają się z wodą
– nasiona znajdują się znacznie powyżej poziomu wody (D)
- dokumentuje obserwacje prowadzonej hodowli fasoli (D)
- wyciąga wnioski z obserwacji hodowli fasoli (D)
- samodzielnie wyszukuje i prezentuje na lekcji informacje dotyczące roślin owadożernych (W)
- wymienia składniki potrzebne roślinie do życia
- podaje nazwy części rośliny
- wymienia po kolei najważniejsze etapy rozwoju rośliny
56
Lekcja 46. Rośliny wokół nas
- wymienia cele, dla których człowiek uprawia rośliny
- podaje zasady pielęgnacji roślin doniczkowych
- rozpoznaje na zdjęciach gatunki roślin trujących
- wspólnie z innymi uczniami wykonuje klasowy atlas roślin doniczkowych
- przedstawia zasady bezpiecznego postępowania w kontakcie z roślinami trującymi, np. z wawrzynkiem wilcze łyko, pokrzykiem wilczą jagodą, barszczem Sosnowskiego
- wskazuje rośliny trujące w swoim otoczeniu (D)
- tworzy album zawierający fotografie lub rysunki roślin rosnących w jego domu i zaznacza te, które są trujące (W)
- wymienia cele, dla których człowiek uprawia rośliny
- podaje zasady pielęgnacji roślin doniczkowych
57
Lekcja 47. Łańcuchy pokarmowe w przyrodzie
- dokonuje podziału zwierząt ze względu na sposób zdobywania pokarmu
- wyjaśnia, czym jest łańcuch pokarmowy
- charakteryzuje na przykładach roślinożerców, mięsożerców i wszystkożerców
- układa proste łańcuchy pokarmowe, wykorzystując podane przykłady organizmów
- wyjaśnia, dlaczego na początku łańcucha pokarmowego zawsze znajduje się roślina
- układa łańcuchy pokarmowe, korzystając z własnej wiedzy przyrodniczej
- podaje nazwy ogniw samodzielnie ułożonych łańcuchów pokarmowych
- omawia zależności między poszczególnymi ogniwami łańcucha pokarmowego (D)
- podaje przykłady łańcuchów pokarmowych w środowisku lądowym i wodnym (D)
- przewiduje skutki eliminacji poszczególnych elementów łańcucha pokarmowego (W)
- przewiduje skutki wprowadzenia do danego środowiska obcego gatunku (W)
- dokonuje podziału zwierząt ze względu na sposób zdobywania pokarmu
- wie, czym jest łańcuch pokarmowy
58
Lekcja 48. Jak się rozmnażają zwierzęta?
- podaje nazwy osobników męskich i żeńskich w obrębie gatunku
- wymienia podstawowe różnice w wyglądzie samca i samicy tego samego gatunku
- wyjaśnia, co to jest okres godowy zwierząt
- przedstawia, podając nazwy, sposoby przychodzenia na świat młodych różnych gatunków
- opisuje przykłady zachowań zwierząt w okresie godowym
- podaje przykłady zwierząt opiekujących się potomstwem i takich, które nie troszczą się o potomstwo
- opisuje na wybranych przykładach, jak zwierzęta należące do różnych gatunków opiekują się swoim potomstwem (D)
- wyjaśnia, co jest przyczyną różnic w liczbie jaj składanych przez samice różnych gatunków ptaków lub w liczbie młodych w miocie u ssaków (W)
- podaje nazwy osobników męskich i żeńskich w obrębie gatunku
59
Lekcja 49. Zwierzęta wokół nas
- dobiera przykłady różnych gatunków zwierząt do różnych kryteriów, np.:
– duże i małe
– hodowane przez człowieka i żyjące dziko
– żyjące w środowisku lądowym, wodnym
- opisuje obowiązki, jakie ma człowiek wobec hodowanego przez siebie zwierzęcia
- wyjaśnia, w jakim celu człowiek trzyma zwierzęta domowe w gospodarstwie
- przedstawia korzyści, jakie człowiek czerpie z hodowli zwierząt
- określa, jakie organizmy nazywamy pasożytami
- wymienia przykłady pasożytów człowieka
- rozpoznaje na fotografiach różne gatunki psów (D)
- charakteryzuje rozpoznane na fotografiach gatunki psów (D)
- podaje inne niż omawiane na lekcji przykłady zwierząt dzikich, gospodarskich i domowych (D)
- samodzielnie wyszukuje i prezentuje na lekcji informacje na temat pasożytów zwierząt domowych (W)
- dobiera przykłady różnych gatunków zwierząt do różnych kryteriów, np.:
– duże i małe
– hodowane przez człowieka i żyjące dziko
– żyjące w środowisku lądowym, wodnym
- opisuje obowiązki, jakie ma człowiek wobec hodowanego przez siebie zwierzęcia
- przedstawia korzyści, jakie człowiek czerpie z hodowli zwierząt
60
Lekcja 50. Poznajemy grzyby
- wymienia 3–4 przykłady grzybów kapeluszowych
- podaje nazwę choroby skórnej wywoływanej przez grzyby u człowieka
- wymienia sposoby odżywiania się grzybów
- podaje przykłady miejsc, w których można znaleźć grzyby
- wyjaśnia, czym są zarodniki grzybów
- wymienia sposoby zapobiegania grzybicy
- uzasadnia, dlaczego grzyby nie należą ani do roślin, ani do zwierząt
- omawia na przykładach pozytywne i negatywne aspekty znaczenia grzybów dla człowieka
- opisuje rozmnażanie się grzybów przez zarodniki (D)
- obserwuje pod mikroskopem gotowy preparat pleśni z zarodniami (D)
- dokumentuje prowadzone obserwacje mikroskopowe pleśni (D)
- prowadzi hodowlę drożdży piekarniczych wg instrukcji podanej przez nauczyciela (W)
- dokumentuje obserwacje prowadzonej hodowli drożdży piekarniczych (W)
- wykonuje wg instrukcji podanej przez nauczyciela preparat mikroskopowy z drożdży (W)
- obserwuje wykonany preparat drożdży pod mikroskopem (W)
- obserwuje pod mikroskopem gotowy preparat pleśni z zarodniami (W)
- wymienia 3–4 przykłady grzybów kapeluszowych
- podaje przykłady miejsc, w których można znaleźć grzyby
- wymienia sposoby zapobiegania grzybicy
61, 62
Lekcja 51. Podsumowanie działu 5
Podsumowanie i sprawdzian z działu „Świat istot żywych”
Dział 6. W WODZIE I NAD WODĄ – 9 godzin
63
Lekcja 52. Jak woda krąży w przyrodzie?
- wskazuje na schemacie drogi, którymi woda z opadów atmosferycznych trafia do mórz i oceanów
- wymienia zmiany stanu skupienia wody w cyklu obiegu wody w przyrodzie
- podaje przykłady miejsc, gdzie woda jest zatrzymywana i nie uczestniczy w obiegu
- rysuje i omawia schemat obiegu wody w przyrodzie
- wyjaśnia pojęcie wód podziemnych
- wyjaśnia, w jaki sposób powstają źródła
- wyjaśnia, skąd się biorą opady na terenach suchych (D)
- wyjaśnia określenie „obieg” wody (D)
- uzasadnia, że zanieczyszczenia powietrza mają również wpływ na stan gleby i wody (W)
- wskazuje na schemacie drogi, którymi woda z opadów atmosferycznych trafia do mórz i oceanów
- wymienia zmiany stanu skupienia wody w cyklu obiegu wody w przyrodzie
64
Lekcja 53. Rozpoznajemy wody powierzchniowe
- wyjaśnia, czym są wody powierzchniowe
- dokonuje podziału wód powierzchniowych na stojące i płynące
- podaje przykłady wód powierzchniowych stojących i płynących
- na podstawie instrukcji wykonuje modele rzeki i jeziora w umywalce
- omawia sposób powstawania rzeki i jeziora
- wymienia drogi zasilania jezior w wodę
- wyjaśnia, czym jest bagno
- wykonuje na podstawie instrukcji model bagna w misce
- wskazuje różnice między jeziorem a bagnem (D)
- wyjaśnia, dlaczego wchodzenie na bagna jest niebezpieczne (D)
- przygotuje prezentację komputerową lub album o różnych zbiornikach wodnych znajdujących się w okolicy (W)
- dokonuje podziału wód powierzchniowych na stojące i płynące
65
Lekcja 54.
Jak i dokąd płyną rzeki?- podaje nazwy głównych elementów rzeki
- wymienia miejsca, gdzie mogą uchodzić rzeki
- na podstawie obserwacji w terenie ustala, który brzeg rzeki jest prawy, a który lewy
- wyjaśnia zależność między nachyleniem powierzchni ziemi a kierunkiem, w którym płynie rzeka
- rozpoznaje części rzek na różnych zdjęciach, uzasadniając swój wybór (D)
- sprawdza w dostępnych źródłach, gdzie jest źródło najbliższej rzeki, jaką ta rzeka ma długość i gdzie uchodzi (W)
- podaje nazwy głównych elementów rzeki
- wymienia miejsca, gdzie mogą uchodzić rzeki
66
Lekcja 54a. Badamy najbliższą rzekę
(zajęcia terenowe)
67
Lekcja 55. Rośliny wodne i nadwodne
- wymienia czynniki niezbędne do życia roślin lądowych i wodnych
- określa cechy środowiska wodnego korzystne i niekorzystne dla roślin wodnych
- wymienia po jednym przykładzie roślin:
– rosnących przy zbiornikach wodnych,
– rosnących przy brzegu w płytkiej wodzie
– występujących na głębokiej wodzie
- w oparciu o przykłady opisuje sposoby przystosowania roślin wodnych do zdobywania światła
- wymienia po dwa przykłady gatunków roślin wodnych i nadwodnych
- porównuje budowę roślin wodnych i lądowych (D)
- podaje przykłady roślin hodowanych w akwariach (W)
- wymienia czynniki niezbędne do życia roślin lądowych i wodnych
- wymienia po dwa przykłady gatunków roślin wodnych i nadwodnych
68
Lekcja 56.
Jakie zwierzęta żyją w wodzie?- wymienia po jednym przykładzie gatunków zwierząt żyjących:
– tylko w wodzie,
– w wodzie, i na lądzie
- wśród zwierząt wodnych wskazuje te, które oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie, i te, które oddychają tlenem atmosferycznym
- opisuje przystosowania ryb do życia w wodzie
- porównuje warunki życia w wodzie latem i zimą
- omawia przystosowania zwierząt (innych niż ryby) do życia w wodzie (D)
- wyjaśnia, jak zwierzęta wodne mogą przetrwać zimę (D)
- wskazuje różnice między larwą komara a osobnikiem dorosłym (D)
- wyszukuje w dostępnych źródłach informacje o:
– sposobach walki z komarami
- – chorobach przenoszonych przez komary (W)
- wymienia po jednym przykładzie gatunków zwierząt żyjących:
– tylko w wodzie,
– w wodzie, i na lądzie
69
Lekcja 57. Łańcuchy pokarmowe w wodzie
- wymienia inne niż rośliny organizmy samożywne żyjące w wodzie lub w wilgotnych miejscach
- podaje przykłady organizmów cudzożywnych żyjących w wodzie
- układa proste łańcuchy pokarmowe, wykorzystując podane przykłady organizmów
- podaje przykłady łańcuchów pokarmowych w środowisku wodnym utworzonych samodzielnie:
– tylko z organizmów wodnych
– z organizmów wodnych i lądowych
- posługując się przykładami, wyjaśnia zależność między budową zwierzęcia a pokarmem, którym się odżywia (D)
- rozpoznaje na ilustracjach najczęściej spotykane w Polsce gatunki ryb słodkowodnych (D)
- wyszukuje informacje na temat wpływu zanieczyszczeń środowiska wodnego na żyjące w nim organizmy (W)
- podaje przykłady organizmów cudzożywnych żyjących w wodzie
- układa proste łańcuchy pokarmowe, wykorzystując podane przykłady organizmów
70
Lekcja 57a. Rozpoznajemy ryby
71, 72
Lekcja 58. Podsumowanie działu 6
Podsumowanie i sprawdzian z działu „W wodzie i nad wodą”
Dział 7. ŻYCIE LASU
73
Lekcja 59. Las to przykład środowiska lądowego
- wymienia czynniki charakterystyczne dla środowiska lądowego
- wymienia przystosowania organizmów lądowych do niedoborów wody
- wyjaśnia, jak zwierzęta przystosowały się do zmian temperatury powietrza na lądzie
- posługując się przykładami, porównuje cechy środowiska lądowego i wodnego oraz ich wpływ na organizmy
- wyjaśnia zależność między budową liścia a szybkością parowania wody z rośliny (D)
- wyszukuje informacje na temat środowiska, w którym powstało życie na Ziemi (W)
- wymienia czynniki charakterystyczne dla środowiska lądowego
74
Lekcja 60. Drzewa – największe rośliny w lesie
- wymienia części drzewa
- podaje 3–4 gatunki najpospolitszych drzew rosnących w lesie
- dzieli przykładowe drzewa na iglaste i liściaste
- wymienia cechy, którymi różnią się od siebie drzewa iglaste i liściaste
- wyjaśnia zasadę podziału lasów na iglaste, liściaste i mieszane
- wymienia po trzy gatunki drzew liściastych i iglastych
- określa rolę, jaką odgrywają poszczególne części drzewa
- wykonuje album zawierający suszone liście różnych gatunków drzew wraz z ich opisami
- na podstawie obserwacji przekroju pnia określa w przybliżeniu wiek drzewa iglastego (D)
- rozpoznaje cztery gatunki drzew iglastych i co najmniej pięć gatunków drzew liściastych (D)
- wyjaśnia przyczyny różnic w budowie koron drzew rosnących samotnie, na skraju lasu i w środku lasu (W)
- na postawie obserwacji określa, które gatunki drzew człowiek najchętniej sadzi w parkach oraz na działkach wokół domu (W)
- opierając się na przykładach, porównuje budowę korzeni drzew rosnących na glebach suchych i wilgotnych (W)
- wymienia części drzewa
- podaje gatunki najpospolitszych drzew rosnących w lesie
- dzieli przykładowe drzewa na iglaste i liściaste
- wymienia cechy, którymi różnią się od siebie drzewa iglaste i liściaste
75
Lekcja 60a. Rozpoznajemy drzewa (zajęcia terenowe)
76
Lekcja 61. Poznajemy piętra lasu
- wymienia kolejno piętra lasu
- wymienia co najmniej sześć gatunków roślin występujących w lesie
- wyjaśnia, w jaki sposób powstaje ściółka leśna
- przyporządkowuje zdjęcia lub rysunki pospolitych gatunków roślin i grzybów do poszczególnych pięter lasu
- podaje 1–2 przykłady roślin i grzybów występujących w koronach drzew, w podszycie i w runie
- opisuje warunki panujące w poszczególnych piętrach lasu
- wykonuje rysunek drzewa i krzewu oraz omawia występujące między nimi różnice
- podaje 3–4 przykłady roślin lub grzybów występujących w poszczególnych piętrach lasu (w runie, podszycie i koronach drzew)
- omawia przystosowania roślin do życia w poszczególnych warstwach lasu
- wskazuje piętro lasu, w którym warunki są najbardziej stałe, i uzasadnia swój wybór (D)
- wymienia gatunki roślin leśnych, których owoce lub nasiona są zjadane przez zwierzęta (D)
- uzasadnia stwierdzenie, że wszystkie warstwy lasu uczestniczą w tworzeniu gleby (D)
- wyjaśnia zdanie: „Las nawozi się sam” (W)
- na podstawie innych źródeł przygotowuje informacje o wykorzystaniu drzew leśnych w medycynie (W)
- wymienia kolejno piętra lasu
- wymienia rośliny występujące w lesie
- wyjaśnia, w jaki sposób powstaje ściółka leśna
77
Lekcja 62. Zwierzęta leśne
- wymienia co najmniej sześć gatunków zwierząt żyjących w lesie
- przyporządkowuje zdjęcia lub rysunki pospolitych gatunków zwierząt do poszczególnych pięter lasu
- podaje 1–2 przykłady gatunków zwierząt występujących w poszczególnych piętrach lasu
- omawia przystosowania zwierząt do życia w poszczególnych warstwach lasu
- opisuje korzyści, jakie czerpią zwierzęta z tego, że żyją w koronach drzew (D)
- wyjaśnia znaczenie mrówek i dżdżownic dla lasu (D)
- wyszukuje w dostępnych źródłach rysunki lub zdjęcia tropów zwierząt leśnych (W)
- przedstawia, jak ludzie pomagają zwierzętom leśnym w różnych porach roku (W)
- wymienia co najmniej sześć gatunków zwierząt żyjących w lesie
- przyporządkowuje zdjęcia lub rysunki pospolitych gatunków zwierząt do poszczególnych pięter lasu
- wymienia znaczenie mrówek i dżdżownic dla lasu
78
Lekcja 63. Łańcuchy pokarmowe w lesie
- wymienia 2–3 przykłady łańcuchów pokarmowych w lesie
- podaje co najmniej dwa przykłady łańcuchów pokarmowych, w których występuje ten sam organizm roślinny lub zwierzęcy
- opisuje na przykładach przystosowania różnych gatunków zwierząt leśnych do zdobywania pokarmu
- na podstawie schematu z podręcznika charakteryzuje różne typy zależności między organizmami żyjącymi w lesie (D)
- przewiduje, co się stanie, gdy nadmiernie wzrośnie liczebność osobników gatunku tworzącego jedno z ogniw łańcucha pokarmowego (W)
- wyjaśnia, na czym polega równowaga w środowisku leśnym (W)
- wymienia 2–3 przykłady łańcuchów pokarmowych w lesie
79
Lekcja 63a. Obserwujemy mieszkańców lasu
(zajęcia terenowe)
80
Lekcja 64. Człowiek i las
- podaje 2–3 przykłady znaczenia lasów dla człowieka
- uzasadnia konieczność zbiórki makulatury
- opisuje, jak należy się zachowywać w lesie
- wyjaśnia, dlaczego w lesie nie wolno palić ognisk poza specjalnie wyznaczonymi do tego celu miejscami
- wymienia gatunki roślin leśnych, których owoce lub nasiona są pokarmem dla ludzi
- podaje, jak można zapobiegać kurczeniu się obszarów leśnych
- opisuje pozytywny wpływ lasu na odpoczywających w nim ludzi
- na podstawie fotografii odróżnia muchomora sromotnikowego i muchomora jadowitego od czubajki kani
- wyjaśnia, dlaczego w lasach trzeba sadzić nowe drzewa (D)
- wykonuje mapę myślową lub album, aby przedstawić znaczenie lasu dla człowieka (D)
- wymienia, do jakich celów wykorzystuje się różne gatunki drzew (W)
- ustala, co należy zrobić, aby zgodnie z prawem wyciąć drzewo z prywatnego lasu lub działki (W)
- wyjaśnia, dlaczego las tworzony przez jeden gatunek drzewa jest mniej odporny na działanie szkodliwych czynników, np. szkodników drzew, wiatru, suszy, niż las wielogatunkowy (W)
- podaje 2–3 przykłady znaczenia lasów dla człowieka
- opisuje, jak należy się zachowywać w lesie
- na podstawie fotografii odróżnia muchomora sromotnikowego i muchomora jadowitego od czubajki kani
- wyjaśnia, dlaczego w lesie nie wolno palić ognisk poza specjalnie wyznaczonymi do tego celu miejscami
81, 82
Lekcja 65. Podsumowanie działu 7
Podsumowanie i sprawdzian z działu „Życie lasu”
Dział 8. NA ŁĄCE, NA POLU I W SADZIE
83
Lekcja 66. Dlaczego rośliny kwitną?
- określa, w jakim celu roślina wytwarza nasiona
- wskazuje na planszy elementy kwiatu
- podaje nazwy grup roślin wyodrębnionych ze względu na sposób zapylania
- wyjaśnia pojęcie kwiatostanu
- na podstawie barwnych ilustracji przedstawiających kwiaty przyporządkowuje rośliny do wiatropylnych lub owadopylnych
- omawia proces zapylania
- odnajduje w kwiatach różnych roślin poszczególne ich części
- omawia rolę, jaką odgrywają poszczególne elementy kwiatu
- podaje po trzy przykłady roślin wiatropylnych i owadopylnych
- podaje 3–4 przykłady roślin o kwiatach pojedynczych i roślin, których kwiaty są zebrane w kwiatostany (D)
- porównuje budowę kwiatu roślin wiatropylnych i owadopylnych (D)
- wymienia korzyści, jakie czerpią z procesu zapylania kwiaty, a jakie owady (D)
- wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat rodzajów kwiatów w kwiatostanach, na przykładzie słonecznika i stokrotki (W)
- określa, w jakim celu roślina wytwarza nasiona
- wskazuje na planszy elementy kwiatu
84
Lekcja 67. Po co roślinom owoce?
- określa rolę owoców w życiu rośliny
- wskazuje część rośliny, która przekształca się w owoc
- wymienia sposoby rozsiewania nasion
- na podstawie ilustracji przyporządkowuje owoce do właściwych roślin
- omawia sposoby rozsiewania nasion
- charakteryzuje na przykładach budowę owoców różnych gatunków roślin w powiązaniu ze sposobem rozprzestrzeniania nasion
- określa doświadczalnie wpływ budowy nasion klonu na prędkość, z jaką opadają, i odległość, jaką mogą pokonać
- wyjaśnia, dlaczego rośliny w miarę możliwości wytwarzają dużą ilość nasion i rozprzestrzeniają je na znaczne odległości (D)
- wymienia przykłady celowego i przypadkowego sposobu rozsiewania nasion przez człowieka (D)
- wyszukuje informacje o wartościowych składnikach różnych owoców jadanych przez ludzi (W)
- wymienia sposoby rozsiewania nasion
- na podstawie ilustracji przyporządkowuje owoce do właściwych roślin
85
Lekcja 68. Różnorodność roślin na łące
- wyjaśnia pojęcie łąki
- przedstawia, w jaki sposób człowiek wykorzystuje łąki
- wymienia najczęściej spotykane rośliny łąkowe
- omawia znaczenie koniczyny dla człowieka i zwierząt
- wymienia miejsca, w których łąki powstają w sposób naturalny
- wymienia lecznicze rośliny rosnące na łące
- wykonuje zielnik z 4–5 roślin łąkowych
- wykonuje zielnik z co najmniej sześciu gatunków roślin łąkowych (D)
- omawia lecznicze właściwości wybranych gatunków roślin łąkowych (D)
- wyjaśnia, co się dzieje z łąką, gdy zaczynają na niej rosnąć drzewa (D)
- wyszukuje informacje na temat ubocznych skutków niewłaściwego stosowania leczniczych roślin łąkowych (W)
- przedstawia, w jaki sposób człowiek wykorzystuje łąki
- wymienia lecznicze rośliny rosnące na łące
- wykonuje zielnik z 4–5 roślin łąkowych
86
Lekcja 69. Poznajemy rośliny uprawne
- wymienia najczęściej uprawiane w Polsce zboża, drzewa i krzewy owocowe oraz warzywa
- rozpoznaje podstawowe gatunki warzyw uprawianych w Polsce
- rozpoznaje na fotografiach i ilustracjach gatunki zbóż uprawianych w Polsce
- wymienia 4–5 produktów wytwarzanych ze zbóż
- podaje przykłady wykorzystania ziemniaków przez człowieka
- wyjaśnia, w jakim celu stosuje się na polach nawozy
- dokonuje podziału nawozów na sztuczne i naturalne
- rozpoznaje na planszach i w terenie najpopularniejsze w Polsce drzewa i krzewy owocowe
- podaje przykłady wykorzystania pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia i kukurydzy (D)
- wymienia rośliny uprawiane przez człowieka w celu wykorzystania zawartych w nich substancji (D)
- ustala, jak i dlaczego powstało pszenżyto (W)
- rozpoznaje podstawowe gatunki warzyw uprawianych w Polsce
- wymienia 4–5 produktów wytwarzanych ze zbóż
- podaje przykłady wykorzystania ziemniaków przez człowieka
87
Lekcja 70. Mieszkańcy pól i łąk
- podaje 4–5 przykładów zwierząt żyjących na łące lub polu
- wyjaśnia, dlaczego na polu i łące zwierzętom trudno jest się ukryć
- wyjaśnia, jakie organizmy nazywamy szkodnikami
- wymienia co najmniej dwa przykłady szkodników pól i roślin, na których żerują
- układa prosty łańcuch pokarmowy z organizmów żyjących na polu lub łące
- opisuje na przykładach przystosowania zwierząt drapieżnych oraz ich ofiar do życia na polu i łące
- wyjaśnia, kiedy szpaki są szkodnikami, a kiedy sprzymierzeńcami człowieka
- samodzielnie układa łańcuchy pokarmowe z organizmów występujących na polu lub łące z uwzględnieniem człowieka
- charakteryzuje i porównuje różne metody walki człowieka ze szkodnikami
- określa różnice między polem uprawnym a lasem (D)
- wskazuje przyczyny szybkiego rozprzestrzeniania się szkodników na polu (D)
- wskazuje pozytywne i negatywne skutki stosowania środków ochrony roślin (D)
- wyjaśnia, na czym polega walka biologiczna ze szkodnikami (W)
- podaje przykłady innych niż w podręczniku biologicznych metod zwalczania szkodników (W)
- podaje 4–5 przykładów zwierząt żyjących na łące lub polu
- wyjaśnia, jakie organizmy nazywamy szkodnikami
88
Lekcja 70a. Wycieczka na łąkę
(zajęcia terenowe)
89
Lekcja 71. Poznajemy zwierzęta gospodarskie
- wymienia zwierzęta gospodarskie hodowane przez człowieka
- wymienia ptaki zaliczane do drobiu
- wylicza korzyści płynące z hodowli bydła, świń i drobiu
- przedstawia wykorzystanie koni przez człowieka dawniej i dziś
- opisuje przodków bydła domowego i świni
- wyjaśnia, w jakim celu kolczykuje się niektóre zwierzęta hodowlane
- wyjaśnia różnice między hodowlą w tradycyjnych gospodarstwach rolnych a hodowlą w warunkach przemysłowych (D)
- analizuje pozytywne i negatywne skutki hodowli przemysłowej zwierząt (D)
- wyszukuje informacje dotyczące systemu znakowania jaj obowiązującego w krajach Unii Europejskiej (W)
- wyjaśnia, dlaczego pościel i ubrania wykonane z puchu są bardzo ciepłe (W)
- wymienia zwierzęta gospodarskie hodowane przez człowieka
- wymienia ptaki zaliczane do drobiu
- przedstawia wykorzystanie koni przez człowieka dawniej i dziś
90, 91
Lekcja 72. Podsumowanie działu 8
Podsumowanie i sprawdzian z działu „Na łące, na polu i w sadzie”
92
Lekcja 73a. Wakacje z przyrodą
- przedstawia, jak należy się zachowywać podczas kontaktu z przyrodą podczas wakacji
- wymienia sposoby dokumentowania spotkań z przyrodą